lunes, 4 de abril de 2016

12. TRANTSIZIO GARAIEN EZAUGARRIAK ESPAINIAN ETA EUSKAL HERRIAN     2
- 1975etik 1982ra, Franko hil ondoren.
•1982an Alderdi sozialistak boterea eskuratu.
Modu baketsuan erreforma demokratikoa.1.Hainbat faktorek bat egin:
1.1Faktore politikoak
1- 1975eko Espainiako erregea Joan Karlos l.a.
a-Botere guztia demokraziaren zerbitzura. Baita Indar Armatuen aginpidea ere.
b-Arau juridikoek aldaketarako aukera
-Estatuaren Lege Organikoaren arabera : Frankok legez kontra goi botere politikoak.
-Estatuko eta Gobernuko buruzagitzek presidentearen esku.
c-Caudilloak botere absolutua zeukan baina erregea ez.
d-Erregeak ez zuen nahi aurreko politika jarraitu: politikaerreformistaren apustua : erreforma edo aldaketa politikorako prozesua egiteko.
2-Arias Navarro azken gobernuko presidentea eta monarkiaren lehenengo presidentea.
a-aldaketa batzuk onartu.
b-immobilista eta kontserbadorea.
c-Espainiar gehienek alde batera utzi ordura arteko sistemapolitikoa eta Europako herrialdeetako eredu demokratikoak NAHI.
-ekonomiaren garapena.
d-Modu baketsuan ekintza terrorista batzuk izan ezik.
1.2 ) Faktore sozialak
a) Herri ekimena
1- Francoren heriotzaren ondoren, ordena publiko zaintzeko indarrek> zapalkuntza
2-gizarteko sektore ugari (oposizio politiko demokratikoa, lider sindikalak eta politikoak, eta erakunde politiko klandestinoetakoak) mugimenduan jarri.
3-• amnistia eta askatasuna eskatu kalean Katalunia eta E.H)
-Kultura erakundeak lagundu.
b) Elizaren babesa
1- Elizaren babesa Erreforma politikorako prozesuak.
2-Vatikanoaren II.Kontzilioa (1962-1965)
3-Errege berria koroatzeko meza.
4-Eskuineko alderdien ustez > berrikuntzarako nahia erregimen frankistari traizio egitea.

c) Armadaren babesa
1- Goi agintari militarrek jarrera immobilistak defendatu.
2-erregeari leialtasuna erakutsi > Caudilloak edo buruzagiak aukeratutakoa baitzen.
A
2. TRANTSIZIO GARAIKO INDAR POLITIKOAK
2.1 Monarkiaren lehen gobernua: Arias Navarro
a) Sektore immobilista
Arias Navarrok programa aldaketa mugatua proposatu.

1-Erreformak biltze eta elkartze eskubidea > prentsa askatasunari zegokion eta Gorteen erreformarena ere.
2-immobilismoaren aldekoak
b) Sektore erreformista
1•Gorteetako eta Kontseiluko lehendakaria aldatu : Fernandez Miranda.
- Frankistaren egitura ezagutzen zuena.
-Bi erakundeen burua, Gorteei norabide inboluzionistarekin galarazi: legezkotasunari etekina atera,
2-hurrengo pausoa Arias Navarro boteretik kentzea.
-inguruabar sozio-ekonomikoek lagundu.
-Gobernuak krisi ekonomikoa konpontzeko gaitasun eza.
-Navarro eta erregearen bateraezintasun politikoak orduan dimisioa aurkeztu eta erregeak onartu
2.2) Adolfo Suarezen lehen gobernua
- Suarez gobernuko presidentea.
-Gobernuak 1979 arte
-Horrek susmo txarra:
- Atzerakoiek moderatutzat jo> oposizioari lotuegi.
•Koordinazio Demokratikoan oposizioarekin ondo moldatzen lortu.
a) Erreforma politikoa
1- Suarezen lehen erabaki politikoa azkartu
-amnistia agindu preso politikoentzat eta oposizio kideekin elkarrizketak.
-Erregimenaren erreforma edo aldaketa politikoa ekarri >sisteman oinarrituak. >
2•Errege eta Mirandaren laguntzaz : Erreforma Politikoaren Legea.
- Bi ganberako Gorteak, Diputatuen Kongresuak eta Senatuak zuten diktadura garaian Oinarrizko Legeak aldatzeko ahalmena.

b) Sektore moderatuaren garaipena
1• 1976ko aurkeztu legea Gorteetan
-Moderatuak lortu garaipena,, sektore Immobilista aurka.
-herritarrek onartu erreferendum batean.
2• Suarezen gobernuak oposizioarekin elkarrizketak > klaseko sindikatuak onartu.
- haserrea piztu militarren artean
3• Gutierrez Mellado , Suarezen ordez.
c) Oposizio politikoa
-Koordinazio Demokratikoa aldaketa demokratiko handiagoa proposatu>herri mobilizaziorako.
-Sindikatu legeztatzeko asmotan;hauteskunde demokratikoak egiteko. buruak>Ruiz Gimenez, Tierno Galvan, Felipe Gonzalez. -Sistemaren eta ordena publikoaren ahultasuna: manifestazio ugariak (polizia indarkeriaz zapaltzen)
2.31977ko hauteskunde orokorrak
-Erreforma Politikoaren Legea onartu zenez gobernuak hauteskundeak antolatu, Gorteetako ordezkari berriak hautatzeko.

-Gobernuak legeztatu alderdi politikoak.
-Alderdi komunista salbuespena, Falangearen eragina desagertu eta sindikatuen legezkotasuna areagotu.

a) Hauteskunde orokorren helburuak
-Aurreko erregimen frankista desegin, hauteskunde legeak arautu.

-Legeak zuzendutako ordezkaritza d'Hont legea
-Herritar banaketa probintziala orekatzea helburua.
-Alderdi komunista legeztatu eta hauteskundetara deitu
b) Alderdiak, koalizioak eta emaitzak
-UCD, Suarez buru..Hauteskundeak irabazi Gobernu berriak . erreformak burutu.
-AP, Fraga
-PSOE, Felipe Gonzalez
-PCE, Carrillo
-PSP, Galvan
-PCD, Pujol
-EAJ, Garaikoetxea

2.41978ko Konstituzioa
-Ezinbestekoa Konstituzio bat osatzea
-1978 osatu eta monarkia, erregimen parlamentarioaren ezarpena eta Estatu deszentralizatua.
-Alderdiak:
-UCD(PSOE, PCE, AP eta PDC) Egitura politiko frankistak desagerrarazi eta Estatu demokratiko berri bat ezarri nahi. Adostasun bateratu bi ganberek eta herritarrek erreferendumean.
-Bi zati Dogmatikoa: oinarrizko printzipioak definitu eta Organikoa: Konstituzioaren hiru gai nagusiak antolatu>eskubideak, erakundeak eta lurralde antolaketa.Estatu laikoa,
-Erakundeetan: monarkia, Estatuko buruzagitza eta botere betearazlea duena;Gorteak,Kongresua eta Senatua ,botere legegilea; gobernua, ministroek osatzen zutena,botere betearazlea; eta auzitegi Konstituzionala, Konstituzioa beteko zela kontrolatzen zuena.
-Autonomia osatzeko eskubidea:ika mikak sortu:nazionalitate kontzeptua sortu.
-Bide ezberdinak autonomia lortzeko:historikoa...
-Azkenean,Espainia osoan hedatu.
2.5 Adolfo Suarezen bigarren gobernua
-Konstituzioa onartu ondoren, hauteskunde orokor antolatu.
-Suarezek babesa lortzeko
-Talde minoritarioekin osatu lehen gobernu konstituzional.
-Nazionalista katalanen laguntza.
-1981 arte
a)Estatu berriaren bilakaera
1-Lehen udal hauteskundeak antolatu.
-UCDk irabazi baina PSOEK eta PCEk lortu Estatuko alkatetzak.
2-UCDk gobernu konstituzionalek zailtasunak:
3-Krisi ekonomikoa, gobernuak ez zuen aldaketak egiteko aukerarik eta sindikatuek ez zuten lagundu.

4-UCD borrokak; Suarezen lidergoa ezbaian jartzen
5-Ultraeskuinaren eta ETAren ekintza terroristak.
6-Armadaren etengabeko presioa, gobernuko presidentea kargutik kentzeko.
7-Gobernuko presidenteak ezin UCDren desegitea galarazi,
b) Oposizio politikoa
-Udal hauteskunde ondorioz Suarez herri eta hirietan agintzea.
Felipe Gonzalez PSOEko liderrak berriz,indar politiko guztien adostasuna.
-Doktrinamarxista alde utzi, jarraitzaile moderatuagoak lortzeko.
-1980an, Suarezen gobernuari zentsura mozioa eta hurrengo urteetako hauteskundeetan gorakada izan alderdia.

c) Lurralde antolaketa
-Konstituzioa onartu VIII Tituluarekin bat eginez, autonomia onartu
-Nazionalistei eskubidea aitortu Euskaldunek eta Katalanek egindako aldarrikapenei esker egin lurralde antolaketa
-Autonomia Estatutuak euskalduna eta katalana izan 1979,
Estatutuak idazten aritu ziren alderdiak: EHan EAJ, Garaikoetxea buru eta Katalunian CiU (PDC), Pujol.
-Galiziako Estatutua onartu.
-Andaluzia Suarezen krisi politikoa azaldu eta erreferendumera deitu. Sozialistak gehiengoa lortu probintzia guztietan,Almerian ez

-UCDren gobernuak, sektore atzerakoienen presiopean.
Konstituzioak bildutako eta babestutako zenbait eskumen aitortu zituen.

d) Suarezen dimisio ematea
1-1981, Suarez dimisioa aurkeztearen arrazoiak:
-Oposizioaren estrategia politikoak
-UCDko barne borrokek
-Sektore atzerakoienen mehatxuak
-Patronalen urruntzeak
-Hezkuntzaren eta elizako hierarkiekin adostasun gabeziak
2.6 Otsailaren 23ko estatu kolpea eta Calvo Soteloren gobernua
-Suarezen ordezko Calvo Sotelo UCDk proposatu baina egoera asaldatuak eta 1981, estatu kolpearen mehatxua egia bilakatu.
a) Estatu kolpea
1981eko otsailaren 23an diputatuen ganberan Calvo Soteloren inbestidura bozkatzen ari zela, Tejero, gobernuko kideak eta han zeuden diputatuak atxiki zituen.
- Valentziako kapitainak bere lurraldea hartu zuela adierazi zuen.
-Estatu Nagusiko Batzarra desegiten saiatu eta erregeak erregimen konstituzionala babesten zuela hitzaldi batean estatu kolpeak porrot egin.

b) Gertakari nagusiak
-Estatu kolpetik 2egunera jazarleak errenditu eta Sotelo gobernuko presidentea 1982 arte.

1-Gobernuko alderdia ,hondoratzen joan UCD
2-Garapen autonomikoa eten: LOAPA legea.
3-Dibortzioaren Legea onartu > ika mika gogorrak gobernuko alderdian
4-ETAko kidetzat hartuta 5 gazte atxilotu eta hil.
5-Espainia NATOn sartu eta tirabira militarrak baretu.
3.ALDAKETA EKONOMIKOAK
3.1973 munduko ekonomia krisia
1-Frankismoaren amaierak bat egin munduko krisi ekonomiko laz batekin 1973koarekin
-Konstituzio aurreko gobernuak gaitasunik ez zuela erakutsi.
2-Ondorioak mendebaldeko herrialde guztietan gatazka gertatu ondoren
3-Krisia Israelen eta arabiarren arteko gerraren ostean petrolioaren prezioen igoera. Petrolioaren gorakadak industriako produktuetan ere eragina: kostuak handitu, eskaera gutxitu.
4-Ekonomia hazkundea eten
-Ekoizpena gutxitu, langile ugari kalera eta enpresak itxi.
-Krisiaren ondorioz Estatu Demokratikoa eta gobernuak inbertsio publikoak egin behar ekonomia politika berriz antolatu.

-Espainiako ekonomiaren desorekari aurre egiten. Atzerapauso nabariak erakutsi.
-Moncloako ituna adostu Suarezekin.
3.2 Moncloako ituna
-1977 gobernuak, patronalak, sindikatuak eta alderdi politikoek hitzarturik.
-Ekonomian: pezetaren balioa gutxitzea, inflazioaren gaineko kontrola, lan erreforma bat ezartzea, soldatak igotzeko,Langileen Estatutu berri bat sortzeko. Gizarte Segurantza berriz antolatzeko zerga erreforma.
-Potitikan: alderdien arteko liskarrak gainditzeko saioa.
3.31979ko energia krisia
-Moncloako ituneko hitzarmen batzuk sinatu eta ekonomia egonkortzen eta suspertzen hasi.
-Iraken eta Iranen arteko gerra hasi zenean, petrolioaren prezioak gorantz.
-Atzeraldi bat gertatu.

4. ALDAKETA SOZIOKULTURALAK
4.1 Gizarte aldaketak
-Emakumeek jarduera eta lanbide liberaletan euren tartea lortu eta zuzendaritza eta ardura handiagoko karguak eskuratu.
-Ohiturak eta balioak aldatu, bizimodu eta ohitura berriekin ordezkatuz.

-Eliza eta gizartea urrundu ziren.
4.2 Kultura aldaketak
-Ospe handiko intelektualak erbestetik itzuli.
-Picassoren Gernika margo lana.
5.HEGO EUSKAL HERRIKO TRANTSIZIO GARAIA
-1976an hasi Hego Euskal Herrian.
-Euskal Herriarentzako Autonomia Estatutua eta Nafarroarentzako Foruen Hobekuntzarekin amaitu( 1983 )
-ika-mika ugari politikan eta gizartean.
5.1 Trantsizio garaiaren hasiera
a)Politikaren esparruan
1- Liskarrak etengabeak.
-aurreko erreforma politikoaren alde. Gerra zibilaren aurretik sortutako alderdi historiko adostasunarekin.
2•beste fronteko buru ETA.
-1976-1977 haustura gertatu: militarra eta politiko militarra.
3- Trantsizio garaiko hasieran foruen alde agertu eta euskal alkateen mugimendua sortu.
-Estatutu propioa lortzeko lehen saioak egin.
b) Gizartean
1•Greba, manifestazio eta atentatu terrorista ugari.
-1976 Gasteizen manifestazioan langileek. Bertan zapalkuntza bortitza.
-Mendixurran (Nafarroa) karlisten elkarretaratze.2.Gertakizunak gobernu aldaketa bultzatu.
-indar politiko guztiak Koordinazio Demokratikoan biltzea eta hitzartzea.
3•Euskal Herriko gizartea : Estatu mailakoak, nazionalistak, gerra zibilaren aurretik sortutakoak (EAJ-PNV, PSOE, PCE..) eta diktaduran eta Trantsizioaren hasieran sortutakoak (EE, HB, LAIA..)

5.2) autonomia aurreko prozesua
1•1977 hauteskunde orokorretako emaitzetan UCD irabazi baina EAJ indarra hartu.
2-Beste esparru instituzional baten beharra.
-Autonomia aurretik landutako prozesuen arteko aldeak.
-Autonomia aurreko prozesuak zailtasunak.
3-ETAren ekintzak> euskal nazionalismoa zatitzea eta erradikalizatzea. Liskarrak konstituzioari eta estatutuei buruz.
4-Azkenean, Suarezen gobernuak Euskal Batzorde Nagusia sortu Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan (Nafarroa ez zuen nahi)
-alderdi parlamentario guztietatik senatari eta diputatuek osatu.
-presidentea Ramon Rubial.
-zeregin nagusiak: Estatuaren proiektua eta Estatutuko eskumenen eskualdatzea hitzartzea.
-Nafarroak bere autonomia propioaren apustua bere FORO ARAUDI HISTORIKOA hobetuz.
a) Estatutu proiektua osatzea
1- Muga geografikoa izan zen tirabira.
2-Nazionalismorik muturrekoenak Nafarroa Euskal Herrian txertatu nahi.
3-Testua idaztean, EAJ egindako proiektua hartu oinarritzat eta beste indar eta alderdi politikoek berretsi.
4-AP eta HB kanpoan geratu.
5-Onartu aurretik, alderdi sozialista zuzenketak aurkeztu:
segurtasun nazionalari eta laneko gaietan
.
6-azkenean onartu Gernikako Batzar Etxean (1978)
-aurretik Joan Karlos l.a erregeak Espainiako Konstituzioaren berri eman Gorte Nagusien aurrean.
b) Estatutuko eskumenen eskualdatzea
Euskal Batzorde Nagusiaren zeregina : eskumenen eskualdatzea negoziatu eta batzordea Estatuko administrazioko kideekin.
- Lehen eskualdatze sortak ekonomian, industria, merkataritza eta nekazaritzan.
5.3 Konstituzio testuaren gaineko eztabaidak
- Alderdi politikoak onartzeko moduko Konstituzioa osatzeko.•1Batzordeak Konstituzioaren aurreproiektu bat egin.
-Gehiengoa UCD eta PSOE > hainbat eskaera egin.
2-EZTABAIDA GEHIEN SORTU : NAZIOTASUNEN ARAZOA.> Nazio kontzeptua Espainiari eta bere batasuna ezin banatukoa. Hala ere, Naziotasun eta eskualde terminoak erabili.
3-EAJren proposamena: euskal foruak onartzea eta berriz osatzea. Subiranotasuna onartzea.
-Hurbiltze saioak ez adostasunik lortu, nazio banaezinaren kontzeptuak dela eta.
5.4) 1979ko hauteskunde prozesua
•Konstituzio onartu ondoren,
1--Suarezen gobernuak proposatu beste hauteskunde prozesu bat.
-UCD alderdiak garaipen erlatiboa. PSOE oposizioko lehen indar politikoa indartu.•H.E.H:-EAJk boto gehien.
-esker muturrekoak ere gorantz,
2-Gehienak Nazionalistak Garaikoetxea izendatu Euskal Batzorde Nagusiko lehendakaria..
3-euskal arazoari irtenbide baketsua bilatzeko.
-Beste esparru juridiko bat sortu.
- Joera modu baketsuan konpondu
4- Estatutua onartzearekin (1979) amaitu eztabaidak.
5.5 Gernikako Estatutua
1- Estatutu proiektua 1978an aurkeztu
-negoziaziorako tartea ireki UCD gobernuaren artean.
-Estatutuan, KONSTITUZIOAREN ESPARRUA GAINDITZEN ZUELA.
-azkenean, alderdien arteko hurbiltzea hitzarmen politiko batean eta erreferendumean Gernikako estatutua onartu.
-ez aldaketa handirik aurrez idatzitakoarekin.
2-AUTOGOBERNU MAILA ETA EUSKAL HERRITARREN ESKUBIDEEN AITORTZA BILTZEN ZITUEN. Sistema parlamentarioa. Diputatuak Hiru Lurralde Historikoetakoak.
Botere banaketa:legegilea:Eusko legebiltzarra,sufragioz hautatua,;betearazlea:Lehendakariak eta auzitegiak;epaitzekoa:Auzitegia Gorenak.EUSKADIKO GOBERNU AUTONOMOKO PRESIDENTEARENGAN konfiantza.
-FORUAK eta Eskubide HISTORIKOAK AITORTU.
-Hezkuntzan erabateko eskumenak: Bertako polizia (ertzaintza ) eta Kontzertu Ekonomikoetan oinarritutako finantziazio eredu berezia.
o) Lurraldearen antolaketa
1- E.Hren muga geografikoak ezartzea landu beharreko gaia. (Nafarroa ez sartu)
-EUSKAL AUTONOMIA ERKIDEGOA ARABAKO, GIPUZKOAKO ETA BIZKAIKO LURRALDE HISTORIKOEKIN OSATURIK GERATU.
-Erakunde guztietan (Legebiltzarrean eta Eusko Jaurlaritzan) bakoitzak bere erakundeak.

-Erakundeak:Foru Aldundiak botere betearazlea;Batzar Nagusiak:botere legegilea bere arloetan.
-Eskumen nagusienetakoa:KONTZERTU EKONOMIKOA.
-Aldundiak zergak kobratu eta Eusko Jaurlaritzari zatia entregatu: honek KUPOA Madrilera eman.
-FINANTZEN EUSKAL KONTSEILUAN erabaki ekonomikoak hartu.
-Estatuak bere konpetentziako arloak bere gain hartu beharra

2- Erakundeen arteko eta Eusko Jaurlaritzarenak
trabak.


3-LURRALDE HISTORIKOEN LEGEA ONARTU.
1-1984an hauteskundeak :EAJ,PSOE,HB
-EAJ barneko haustura :lurralde edo Autonomiaren lehentasunaren borrokan
-Garaikoetxeak dimititu eta EA sortu
-Ardantza hurrengo lehendakaria

-Trantsizio garaia amaitu zenean demokraziaren prozesua hasi.


23 testua


24 testua


http://itxinape.blogspot.com.es/2012/03/24-testua-euskal-herriko-autonomia.html