2 testuaPERTSIARREN
AGIRIA
3. Testua .Pertsiarren
manifestua iruzkintzeko
galderak
JAUNA:
Antzinako pertsiarren ohitura zen erregea hil ondoren anarkiaz beteriko bost egun igarotzea, hilketa, lapurreta eta beste hainbat zorigaiztorenesperientziak ondorengoarekiko leialagoak izatera behartu zitzaten.Espainia BMri hala izateko ez zuen behar halako saiakuntzarik zure gatibutasunak iraun duen sei urteetan. BM arbasoen tronura itzulita ikusteaz pozten diren espainiarretatik, begirunezko adierazpen hauEspainiako ordezkari-izaerarekin sinatzen dutenak dira (…)
Monarkia absolutua (…) arrazoiaren eta adimenaren lana da: jainkoaren legearen, justiziaren eta estatuko funtsezko legeen mende dago:konkista-eskubidearen bitartez edo euren erregeak aukeratu zituzten lehen gizakien borondatezko menekotasunaren bitartez ezarri zen. Horregatik, subirano absolutuak ez du ahalmenik bere agintea arrazoirik gabe erabiltzeko (jainkoak berak ere eduki nahi izan ez zuen eskubidea);horregatik zen beharrezkoa botere subiranoa absolutua izatea, bere mendekoei denen interesekoa zaintzen duena agintzeko eta hori nahi ez dutenak obeditzera behartzeko (…).
Eskatu behar dugun erremedioa, gure botoak, eta gure probintzienak, paperean jarriz, Espainiako lege, foru, usadio eta ohituren araberakoa da. (…) Xede horrekin bil daitezela Gorteak handitasunez eta antzinakoak egin ziren bezala (…): bertan behera utz daitezela Konstituzioaren ondorioak eta Cadizen xedatutako dekretuak eta Gorte berriek kontuan har ditzatela haren deuseztasuna, injustizia eta desegokitasunak (...)
Antzinako pertsiarren ohitura zen erregea hil ondoren anarkiaz beteriko bost egun igarotzea, hilketa, lapurreta eta beste hainbat zorigaiztorenesperientziak ondorengoarekiko leialagoak izatera behartu zitzaten.Espainia BMri hala izateko ez zuen behar halako saiakuntzarik zure gatibutasunak iraun duen sei urteetan. BM arbasoen tronura itzulita ikusteaz pozten diren espainiarretatik, begirunezko adierazpen hauEspainiako ordezkari-izaerarekin sinatzen dutenak dira (…)
Monarkia absolutua (…) arrazoiaren eta adimenaren lana da: jainkoaren legearen, justiziaren eta estatuko funtsezko legeen mende dago:konkista-eskubidearen bitartez edo euren erregeak aukeratu zituzten lehen gizakien borondatezko menekotasunaren bitartez ezarri zen. Horregatik, subirano absolutuak ez du ahalmenik bere agintea arrazoirik gabe erabiltzeko (jainkoak berak ere eduki nahi izan ez zuen eskubidea);horregatik zen beharrezkoa botere subiranoa absolutua izatea, bere mendekoei denen interesekoa zaintzen duena agintzeko eta hori nahi ez dutenak obeditzera behartzeko (…).
Eskatu behar dugun erremedioa, gure botoak, eta gure probintzienak, paperean jarriz, Espainiako lege, foru, usadio eta ohituren araberakoa da. (…) Xede horrekin bil daitezela Gorteak handitasunez eta antzinakoak egin ziren bezala (…): bertan behera utz daitezela Konstituzioaren ondorioak eta Cadizen xedatutako dekretuak eta Gorte berriek kontuan har ditzatela haren deuseztasuna, injustizia eta desegokitasunak (...)
Madrilen, 1814ko
apirilaren 12a
EGILEA: ELENE
URQUIJO 2D BATXILERGOAN 2010/2011
a)Testuaren
sailkapenari begira
a)Testuaren
jatorria,mota,edukia,egilea, ,data,jasotzailea ,kokapena,asmoa.
Pertsiarren manifesta,
jatorri aldetik lehen mailako iturria da,
hau da, garai jakin bateko dokumentua, "Madrilen, 1814ko apirilaren
12a". Gorteko diputatu absolutistak egilek direla honako esaldi honetan
ikus dezakegu: "BMri arbasoen tronura itzulita ikusteaz pozten diren
espainiarretatik, begirunezko adierazpen hau Espainiako ordezkari izaerarekin
sinatzen dutenak dira".
Testu zirkunstantziala da forma aldetik, eta
eduki politikoa du.
Hartzailea erregeari (Fernando
VII) zuzenduta egon arren, herrian izango du eragina, ondorio publikoa izango du Cadizko konstituzioa
ezabatzen duenean, hori baita testuaren asmoa.
Cadizko konstituzioko lege guztiak bertan behera uztea eta Erregimen Zaharra berriz
ezartzea nahi zuten diputatu absolutistek.
b)Testuaren ideia
nagusiak eta hitz garrantzitsuak:
Hiru paragrafo bereizten dira:
Testuan hainbat ideia nagusi azpimarratu beharra dago. Parrafo bakoitzeko ideia nagusi bat azpimarratuko dut:
- 1.parrafoa: Espainaiko egoera pertsiarrenarekin alderatu eta erregea gatibu egon den sei urteetan anarkia egon dela diote.
- 2.parrafoa: Monarkia absolutua defendatzeko hainbat arrazoi: arrazoia eta adimena; jainkoaren legearen araberakoa denez, justua da; subirano absolutuak jatorri jainkotiarra du.
- 3.parrafoa: Cadizen eginiko guztia deuseztatu eta foruak, usadio eta ohiturak berrezartzea eskatzen dute.
Testuan hainbat ideia nagusi azpimarratu beharra dago. Parrafo bakoitzeko ideia nagusi bat azpimarratuko dut:
- 1.parrafoa: Espainaiko egoera pertsiarrenarekin alderatu eta erregea gatibu egon den sei urteetan anarkia egon dela diote.
- 2.parrafoa: Monarkia absolutua defendatzeko hainbat arrazoi: arrazoia eta adimena; jainkoaren legearen araberakoa denez, justua da; subirano absolutuak jatorri jainkotiarra du.
- 3.parrafoa: Cadizen eginiko guztia deuseztatu eta foruak, usadio eta ohiturak berrezartzea eskatzen dute.
Lehen paragrafoko ideia
nagusiak "antzinako pertsiarren ohitura", "Espainiako
BMri", "zure gatibutasunak iraun duen sei urteetan",
"arbasoen tronura itzulita ikusteaz pozten diren espainiarretatik",
"Espainiako ordezkari-izaerarekin sinatzen dutenak".
Bigarren paragrafoan:
"Monarkia absolutua (...) arrazoiaren eta adimenaren lana",
"jainkoaren legearen, justiziaren eta estatuko funtsezko legeen
mende", "konkista", "erregeak aukeratu",
"subirano absolutuak ez du ahalmenik bere agintea arrazoirik gabe
erabiltzeko", "horregatik zen beharrezkoa botere subiranoa absolutua
izatea".
Azken paragrafoko (eta testuko) ideia
garrantzitsuena hau da: "bertan behera utz daitezela konstituzioaren
ondorioak eta Cadizen xedatutako dekretuak".
Ez hain garrantzitsuak
diren ideiak, baina hala ere inportanteak: "Eskatu behar dugun erremedioa,
gure botoak, eta gure probintziarenak, paperean jarriz, Espainiako lege, foru,
usadio eta ohituren araberakoa da", "bil daitezela Gorteak".
Hauek dira testua
ulertzeko beharrezko definizioak:
-Cadizko konstituzioa: Konstituzioa
ordenamendu juridikoko arau gorena da. 1812koa "La Pepa" izenez ere
ezagutzen da, Cadizeko Gorteetan bildutako diputatuek egin zuten.
-Forua: Herri bakoitzari emandako norma edo kodeak, baita pertsona,
herri edo probintzia bati ematen zaizkion pribilegioak.
-Gorteak (liberalak): Espainiako botere
legegilearen gordetzailea da. Bi ganberako erakundea da eta Senatuak eta
Diputatuen Kongresuak osatzen dute. Konstituzioaren arabera, espainiar
herriaren ordezkaria da.
-Gorteak:(antzinekoak)
-Monarkia absolutua: XVII. mendean zehar
eman zen gobernu era da. Botere guztiak (legegilea, betearazlea eta judiziala)
erregeak ditu, Jainkoak eman omen baitzion tronura. Oinordetzari esker lortzen
zen titulua. Lurraldea zentralizatuta zegoen, zergak kontrolatuta eta armada
iraunkorra sortu zen.
c)Testuaren inguru
historikoari begira:
Zein garai bukatzen
eta zein da ezartzen den berria?
Pertsiarren
manifestuarekin batera liberalismoaren garaia bukatzen da Espainian berriz
absolutismoa ezartzeko.
Nor da gertaera honen
garaiko erregea eta epearen data?
Garai horretan
Espainiako erregea Fernando VII.a zen. Gutuna 1814an idatzi zioten, hala ere,
1814tik 1820. urtera bitarteko epean berrezarri zen monarkia absolutua, eta,
ondorioz, Cadizeko konstituzioa alde batera utzi egin zen.
Zein da testuak
aipatzen duen aurreko garaia?(Cadiz aipatzen du)Modu laburrean azaldu.
“Konstituzioaren
ondorioak eta Cadizen xedatutako dekretuak”
Testuak
"konstituzioaren ondorioak eta Cadizen xedatutako legeak" aipatzen
du, hau da, erdi mailako klaseetako kideen eta intelektualek Cadizen bildu
zireneko arauak edo legeak. Erregimen Zaharra desagerrarazteko oinarriak
finkatu zituzten, esate baterako, berdintasun juridikoa eta hezkuntza
askatasuna. Zentzura, gremioak, Inkisizioa eta jauntxo eta kleroaren eskubideak
ezabatu zituzten. Hala ere, herrialde katolikoa izaten jarraitu zuen.
Liberalismoa ezartzen ari zen espainiar lurraldean, baina liskarrak ere
areagotuz zihoazen.
ZERGATIAK
Zergatik dago gatibu
erregea?Zer gertatu zen?
“zure gatibutasunak
iraun duen sei urteetan”
Ere "zure
gatibutasunak iraun duen sei urteetan" irakur daiteke, erregeari
zuzenduta.
1808ko martxoaren 19ko
herri matxinadaren ondorioz, garai hartako errege Karlos IV.ak abdikatu behar
izan zuen, bere seme Fernando VII.aren alde. Barne liskarrez aprobetxatuta,
Napoleonek aita-semeak Baionara deitu zituen, non koroaren eskumenak eman behar
izan zioten. Frantziako enperadoreak bere anaia Jose Bonaparteri eskaini zion
Espainiako errege izatea. Gertaera honek liberalismo mugatua ezarri zuen
lurraldean, Jose I.aren agindupean.
TESTUAREN GARAIA
Noiz eta nola
itzultzen da Fernando VIIa tronura?
“arbasoen tronura
itzulita ikusteaz pozten diren espainiarretatik”
1812az geroztik,
Napoleonen armadak atzera egin zuen, eta britainiarren laguntzari esker,
espainiarrek lortu zuten armada Pirinioetara eramatea. Orduan, Valençayco
Itunaren bidez, Fernando VII.ari koroa itzuli zitzaion, 1813an. ("Arbasoen
tronura itzulita ikusteaz pozten diren espainiarretatik").
Zer egiten du hasieran
Cadizko konstituzioarekin?
Hasiera batean Cadizko
konstituzioa zin egin zuen.
Zer dokumentu
aurkezten diote diputatu absolutistak?
“BM arbasoen tronura itzulita ikusteaz pozten diren
espainiarretatik, begirunezko adierazpen hau Espainiako ordezkari-izaerarekin sinatzen dutenak dira (…) ,beraz,nortzuk dira.”
Hauteskunde berriak egin ondoren ,diputatu absolutistek
gehiengoa zuten.Erregeari Absolutismoa berrezartzeko dokumentua aurkeztea
erabakitzen dute.Dokumentu hori :Pertsiarren Agiria deritzo.
Zer argudiatzen dute
dokumentu horretan?
Boterea
jainkoarengandik zetorkionez, horregatik zen beharrezkoa
botere subiranoa absolutua izatea,
Zer egiten du
erregeak?
1814ko maiatzaren 4an
estatu kolpea (Valentziako ituna)
eman zuen Fernando VII.ak. Cadizko Gorteek prestatutako legedia eta
konstituzioa indargabetu zituen, eta Inkisizioa ere berrezarri zuen; erregimen
absolutista ezarri zen Espainian diputatuek Pertsiarren Manifestua aurkeztu
ondoren. Bertan, gobernu absolutua aldarrikatzen zuten (gizarte estamentala,
jauntxoen erregimena eta Erregimen Zaharreko erakundeak indarrera bueltatzea).
ONDORIOAK
Nola deitzen da
lehenengo epealdia?eta zeintzuk dira ezaugarri nagusiak?
Absolutismoaren berrezartze
horretan (1814-1820) herrialdearen krisia asko larritu zen, erregearen kezka
nagusia aginpideari eustea baitzen, eta ez lege eraginkorrik egitea. Manuel de
Garay ministroak proposatutako legeak ez ziren onetsiak izan, pribilegiodunek
ez baitzituzten zergak ordaindu nahi.
Zer gertatzen da
euskal foruekin?
Euskal foruak berriro
berrezarri ziren Absolutismoa indarrean jarri zenean.
Geldirik egongo dira
Liberalak?Zein izango da beraien erantzuna?Lortuko dute inoiz
garaipenik?ezaugarriak laburki.
Bitartean, oposizio
liberala geroz eta sendoagoa bihurtzen zihoan.
Azkenik, Rafael Riego
koronel eta Antonio Quiroga komandanteek bideratutako altxamenduak egin zuen
aurrera (1820).
Iraultza liberala
nagusitu zen berriz ere 1820 eta 1823 urteen bitartean. Horren ondorioz,
Fernando VII.ak konstituzioa zin egin eta Cadizko Gorteen legedia onartu behar
izan zuen.
Gorteak biltzean, bi
joera nagusitu ziren: iraultza erradikala nahi zutenak, eta moderatuagoak
zirenak.
Pribilegioak deuseztatu
ziren, elizaren ondasunak saldu ziren eta hezkuntza sustatu zen, batik bat.
Hala ere, erregeak Aliantza Santuari eskatu zion laguntza, eta 1823ko
apirilean, Ehun Mila Semeak armada Espainiako liberalen kontra jo eta boterea
itzuli zion Fernando VII.ari.
Berriz ere monarkia
absolutua ezarri zen Espainian, eta oraingo honetan, liberalen kontrako
errepresio gogorra baita ere.
Europako herrialdeek
presioa egin zioten zapalkuntza hura ikusita, eta absolutismoak porrot berria
ezagutu zuen.
d)Testuaren garrantzia:
Zein erregimenetik
zein erregimenera aldatuko dira?
Aldaketa hori positiboa izango da Espainiako erreinuarentzat?
Pertsiarren
manifestuarekin batera liberalismoa bukatzen da eta monarkia absolutista
ezartzen da Espainian.
Aldaketa hori ez da
bat ere onuragarria izango espainiar erreinuarentzat, krisia izugarri
areagotuko baita, herri matxinada eta altxamenduak asko areagotuz.
Liburua erabili
ezazu.
No hay comentarios:
Publicar un comentario