2 testua PERTSIARREN
MANIFESTUAREN IRUZKINA
EGILEA:
ELENE URQUIJO 2D BATXILERGOAN 2010/2011
a)Testuaren
sailkapenari begira
Pertsiarren manifesta, jatorri aldetik lehen
mailako iturria da, hau da, garai jakin bateko dokumentua, "Madrilen,
1814ko apirilaren 12a". Gorteko diputatu absolutistak egilek direla honako
esaldi honetan ikus dezakegu: "BMri arbasoen tronura itzulita ikusteaz
pozten diren espainiarretatik, begirunezko adierazpen hau Espainiako ordezkari
izaerarekin sinatzen dutenak dira".
Testu zirkunstantziala da forma aldetik, eta
eduki politikoa du.
Hartzailea erregeari (Fernando VII) zuzenduta
egon arren, herrian izango du eragina, ondorio publikoa izango du Cadizko
konstituzioa ezabatzen duenean, hori baita testuaren asmoa. Cadizko
konstituzioko lege guztiak bertan behera uztea eta Erregimen Zaharra berriz
ezartzea nahi zuten diputatu absolutistek.
b)Testuaren
ideia nagusiak eta hitz garrantzitsuak:
Hiru paragrafo bereizten dira:
Lehen paragrafoko ideia nagusiak
"antzinako pertsiarren ohitura", "Espainiako BMri",
"zure gatibutasunak iraun duen sei urteetan", "arbasoen tronura
itzulita ikusteaz pozten diren espainiarretatik", "Espainiako
ordezkari-izaerarekin sinatzen dutenak".
Bigarren paragrafoan: "Monarkia absolutua
(...) arrazoiaren eta adimenaren lana", "jainkoaren legearen, justiziaren
eta estatuko funtsezko legeen mende", "konkista", "erregeak
aukeratu", "subirano absolutuak ez du ahalmenik bere agintea
arrazoirik gabe erabiltzeko", "horregatik zen beharrezkoa botere
subiranoa absolutua izatea".
Azken paragrafoko (eta testuko) ideia
garrantzitsuena hau da: "bertan behera utz daitezela konstituzioaren
ondorioak eta Cadizen xedatutako dekretuak".
Ez hain garrantzitsuak diren ideiak, baina
hala ere inportanteak: "Eskatu behar dugun erremedioa, gure botoak, eta
gure probintziarenak, paperean jarriz, Espainiako lege, foru, usadio eta
ohituren araberakoa da", "bil daitezela Gorteak".
Hauek
dira testua ulertzeko beharrezko definizioak:
-Cadizko konstituzioa: Konstituzioa
ordenamendu juridikoko arau gorena da. 1812koa "La Pepa" izenez ere
ezagutzen da, Cadizeko Gorteetan bildutako diputatuek egin zuten.
-Forua: Herri bakoitzari emandako norma edo
kodeak, baita pertsona, herri edo probintzia bati ematen zaizkion pribilegioak.
-Gorteak (antzinakoak eta liberalak):
Espainiako botere legegilearen gordetzailea da. Bi ganberako erakundea da eta
Senatuak eta Diputatuen Kongresuak osatzen dute. Konstituzioaren arabera,
espainiar herriaren ordezkaria da.
-Monarkia absolutua: XVII. mendean zehar eman
zen gobernu era da. Botere guztiak (legegilea, betearazlea eta judiziala)
erregeak ditu, Jainkoak eman omen baitzion tronura. Oinordetzari esker lortzen
zen titulua. Lurraldea zentralizatuta zegoen, zergak kontrolatuta eta armada
iraunkorra sortu zen.
c)Testuaren
inguru historikoari begira:
Pertsiarren manifestuarekin batera
liberalismoaren garaia bukatzen da Espainian berriz absolutismoa ezartzeko.
Garai horretan Espainiako erregea Fernando
VII.a zen. Gutuna 1814an idatzi zioten, hala ere, 1814tik 1820. urtera
bitarteko epean berrezarri zen monarkia absolutua, eta, ondorioz, Cadizeko
konstituzioa alde batera utzi egin zen. Testuak "konstituzioaren ondorioak
eta Cadizen xedatutako legeak" aipatzen du, hau da, erdi mailako
klaseetako kideen eta intelektualek Cadizen bildu zireneko arauak edo legeak.
Erregimen Zaharra desagerrarazteko oinarriak finkatu zituzten, esate baterako,
berdintasun juridikoa eta hezkuntza askatasuna. Zentzura, gremioak, Inkisizioa
eta jauntxo eta kleroaren eskubideak ezabatu zituzten. Hala ere, herrialde
katolikoa izaten jarraitu zuen. Liberalismoa ezartzen ari zen espainiar
lurraldean, baina liskarrak ere areagotuz zihoazen.
Ere "zure gatibutasunak iraun duen sei
urteetan" irakur daiteke, erregeari zuzenduta.
1808ko martxoaren 19ko herri matxinadaren ondorioz,
garai hartako errege Karlos IV.ak abdikatu behar izan zuen, bere seme Fernando
VII.aren alde. Barne liskarrez aprobetxatuta, Napoleonek aita-semeak Baionara
deitu zituen, non koroaren eskumenak eman behar izan zioten. Frantziako
enperadoreak bere anaia Jose Bonaparteri eskaini zion Espainiako errege izatea.
Gertaera honek liberalismo mugatua ezarri zuen lurraldean, Jose I.aren
agindupean.
1812az geroztik, Napoleonen armadak atzera
egin zuen, eta britainiarren laguntzari esker, espainiarrek lortu zuten armada
Pirinioetara eramatea. Orduan, Valençayco Itunaren bidez, Fernando VII.ari
koroa itzuli zitzaion, 1813an. ("Arbasoen tronura itzulita ikusteaz pozten
diren espainiarretatik").
1814ko maiatzaren 4an estatu kolpea (Valentziako
ituna) eman zuen Fernando VII.ak. Cadizko Gorteek prestatutako legedia eta
konstituzioa indargabetu zituen, eta Inkisizioa ere berrezarri zuen; erregimen
absolutista ezarri zen Espainian diputatuek Pertsiarren Manifestua aurkeztu
ondoren. Bertan, gobernu absolutua aldarrikatzen zuten (gizarte estamentala,
jauntxoen erregimena eta Erregimen Zaharreko erakundeak indarrera bueltatzea).
Absolutismoaren berrezartze horretan
(1814-1820) herrialdearen krisia asko larritu zen, erregearen kezka nagusia
aginpideari eustea baitzen, eta ez lege eraginkorrik egitea. Manuel de Garay
ministroak proposatutako legeak ez ziren onetsiak izan, pribilegiodunek ez
baitzituzten zergak ordaindu nahi. Bitartean, oposizio liberala geroz eta
sendoagoa bihurtzen zihoan.
Azkenik, Rafael Riego koronel eta Antonio
Quiroga komandanteek bideratutako altxamenduak egin zuen aurrera (1820).
Iraultza liberala nagusitu zen berriz ere 1820
eta 1823 urteen bitartean. Horren ondorioz, Fernando VII.ak konstituzioa zin
egin eta Cadizko Gorteen legedia onartu behar izan zuen.
Gorteak biltzean, bi joera nagusitu ziren:
iraultza erradikala nahi zutenak, eta moderatuagoak zirenak.
Pribilegioak deuseztatu ziren, elizaren
ondasunak saldu ziren eta hezkuntza sustatu zen, batik bat. Hala ere, erregeak
Aliantza Santuari eskatu zion laguntza, eta 1823ko apirilean, Ehun Mila Semeak
armada Espainiako liberalen kontra jo eta boterea itzuli zion Fernando VII.ari.
Berriz ere monarkia absolutua ezarri zen
Espainian, eta oraingo honetan, liberalen kontrako errepresio gogorra baita
ere.
Europako herrialdeek presioa egin zioten
zapalkuntza hura ikusita, eta absolutismoak porrot berria ezagutu zuen.
d)Testuaren
garrantzia:
Pertsiarren manifestuarekin batera
liberalismoa bukatzen da eta monarkia absolutista ezartzen da Espainian.
Aldaketa hori ez da bat ere onuragarria izango
espainiar erreinuarentzat, krisia izugarri areagotuko baita, herri matxinada
eta altxamenduak asko areagotuz.
No hay comentarios:
Publicar un comentario