1. TRANTSIZIO GARAIEN
EZAUGARRIAK
- 1975etik 1982ra: Franko hil ondoren ematen den epea.
•1982an Alderdi sozialistak boterea eskuratu.
-Modu baketsuan erreforma demokratikoa.
Hainbat faktorek bat egin.
1.1 Faktore politikoak
- 1975eko
Espainiako erregea Joan Karlos l.a.
- Botere guztia
demokraziaren zerbitzura.Baita Indar Armatuen
aginpidea ere.
aginpidea ere.
- Arau
juridikoek aldaketarako aukera
- Estatuaren
Lege Organikoaren arabera : Frankok legez kontra
goi botere politikoak.
- Estatuko eta
Gobernuko buruzagitzek presidentearen esku.
- Caudilloak
botere absolutua zeukan baina erregea ez.
- Erregeak ez
zuen nahi aurreko politlka jarraitu: politika
erreformistaren
apustua : erreforma edo aldaketa politikorako
prozesua
egiteko.
- Arias Navarro
azken gobernuko presidentea eta monarkiaren
lehenengo
presidentea.
- aldaketa
batzuk onartu.
- immobilista
eta kontserbadorea.
- Espainiar
gehienek alde batera utzi ordura arteko sistema
politikoa
eta Europako herrialdeetako eredu demokratikoak
- ekonomiaren
garapena.
- Modu
baketsuan ekintza terrorista batzuk izan ezik.
1.2 ) Faktore sozialak
a) Herri ekimena
- Francoren
heriotzaren ondoren, ordena publiko zaintzeko
indarrek
> zapalkuntza
- gizarteko
sektore ugari (oposizio politiko demokratikoa, lider
sindikalak eta politikoak, eta erakunde politiko klandestinoetakoak)
mugimenduan jarri.
• amnistia eta askatasuna eskatu kalean Kat. Eta E.H)
- Kultura
erakundeak lagundu.
b) Elizaren babesa
- Elizaren
babesa Erreforma politikorako prozesuak.
- Vatikanoaren
II.Kontzilioa (1962-1965)
- Errege berria
koroatzeko meza.
- Eskuineko
alderdien ustez > berrikuntzarako nahia
erregimen
frankistari traizio egitea.
frankistari traizio egitea.
c) Armadaren babesa
- Goi agintari
militarrek jarrera immobilistak defenda
- erregeari
leialtasuna erakutsi > Caudilloak edo buruzagiak
aukeratutakoa baitzen.
aukeratutakoa baitzen.
2. TRANTSIZIO GARAIKO INDAR POLITIKOAK
2.1 Monarkiaren lehen gobernua: Arias
Navarro
a) Sektore immobilista
•(Arias Navarro) proposatu programa aldaketa mugatua.
- Erreformak
biltze eta elkartze eskubidea > prentsa
askatasunari zegokiona eta Gorteen erreformarena ere.
askatasunari zegokiona eta Gorteen erreformarena ere.
- immobilismoaren
aldekoak
b) sektore erreformista
•Gorteetako eta
Kontseiluko lehendakaria aldatu : Torcuato Fdz
Miranda.
- Frankistaren egitura ezagutzen zuena.
- Bi erakundeen
bum, Gorteei norabide inboluzionistarekin
galarazi: legezkotasunari etekina atera,
galarazi: legezkotasunari etekina atera,
- hurrengo urratsa Arias Navarro boteretik kentzean.
-inguruabar sozio-ekonomikoek lagundu.
-inguruabar sozio-ekonomikoek lagundu.
- Gobernua ez
krisi ekonomikoa konpontzeko gaitasun.
- Navarro eta
erregearen bateraezintasun politikoak orduan
dimisioa aurkeztu eta erregea onartu
dimisioa aurkeztu eta erregea onartu
2.2) Adolfo Suarezen lehen gobernua
- Suarez
gobernuko presidentea.
- Gobernuak
1979 arte
- Horrek susmo
txarra:
- Atzerakoiek moderatutzat jo>
oposizioari lotuegi. •Koordinazio Demokratikoan oposizioarekin ondo moldatzen lortu.
a) Erreforma politikoa
- Suarezen
lehen erabaki politikoa azkartu
- amnistia
agindu preso politikoentzat eta oposizio kideekin
elkarrizketak.
elkarrizketak.
- Erregimenaren
erreforma edo aldaketa politikoa ekarri >
sisteman oinarritutak. >
sisteman oinarritutak. >
•Errege eta Mirandaren
laguntzaz : Erreforma Politikoaren Legea.
- Bi ganberako Gorteak, Diputatuen Kongresuak eta Senatuak
zuten diktadura garaian Oinarrizko Legeak aldatzeko ahalmena.
zuten diktadura garaian Oinarrizko Legeak aldatzeko ahalmena.
b) Sektore moderatuaren garaipena
• 1976ko
aurkeztu legea Gorteetan
- Moderatuak
lortu garaipena,, sektore Immobilista aurka.
- herritarrek onartu erreferendum
batean.
• Suarezen gobernuak oposizioarekin elkarrizketak > klaseko
sindikatuak onartu.
sindikatuak onartu.
- haserrea piztu militarren artean
• Gutierrez, Suarezen ordez.
c) Oposizio politikoa
-Koordinazio
Demokratikoa aldaketa demokratiko handiagoa proposatu>herri
mobilizaziorako.
-Sindikatu legeztatzeko asmotan;hauteskunde demokratikoak
egiteko.
Buruak>Ruiz Gimenez, Tierno Galvan, Felipe Gonzalez. -Sistemaren eta ordena
publikoaren ahultasuna: manifestazio ugariak (polizia indarkeriaz
zapaltzen)
2.3 1977ko hauteskunde orokorrak
-Erreforma Politikoaren Legea onartu zenez gobernuak
hauteskundeak antolatu, Gorteetako ordezkari berriak
hautatzeko.
-Gobernuak legeztatu Alberdi politikoak.
-Alderdi komunista salbuespena, Falangearen eragina
desagertu eta sindikatuen legezkotasuna areagotu.
a) Hauteskunde orokorren helburuak
-Aurreko erregimen frankista desegin, hauteskunde legeak
arautu.
-Legeak zuzendutako ordezkaritza d'Hont legea
-Herritar banaketa probintziala orekatzea helburua.
-Alderdi komunista legeztatu eta hauteskundetara deitu
b) Alderdiak, koalizioak eta emaitzak
-UCD, Suarez buru. Irabazi Gobernu berria . erreformak.
-AP, Fraga
-PSOE, Felipe Gonzalez
-PCE, Carrillo
-PSP, Galvan
-PCD, Pujol
-EAJ, Garaikoetxea
2.41978ko Konstituzioa
-Ezinbestekoa Konstituzio bat osatzea
-1978 osatu eta monarkia, erregimen parlamentarioaren
ezarpena eta Estatu deszentralizatua.
-Alderdiak:
-UCD(PSOE, PCE, AP eta PDC) Egitura politiko
frankistak desagerrarazi eta Estatu demokratiko berri bat ezarri nahi. Adostasun
bateratu bi ganberek eta herritarrek erreferendumean.
-Bi zati Dogmatikoa: oinarrizko printzipioak definitu eta Organikoa: Konstituzioaren hiru gai nagusiak
antolatu>eskubideak, erakundeak eta lurralde antolaketa.
-Erakundeetan: monarkia, Estatuko
buruzagitza, parlamentu, gobernua, ministroek osatzen zutena; eta auzitegi
Konstituzionala,
Konstituzioa beteko zela kontrolatzen zuena.
2.5 Adolfo Suarezen bigarren gobernua
-Konstituzioa onartu ondoren, hauteskunde orokor
antolatu.
-Suarezek babesa lortzeko
-Talde minoritarioekin osatu lehen gobernu konstituzional.
-Nazionalista katalanen laguntza.
-1981 arte
a)Estatu berriaren bilakaera
-Lehen udal hauteskundeak antolatu.
-UCDk irabazi baina PSOEK eta PCEk lortu Estatuko
alkatetzak.
-UCDk gobernu konstituzionalek zailtasunak:
-Krisi ekonomikoa, gobernuak ez zuen aldaketak egiteko
aukerarik eta sindikatuek ez zuten lagundu.
-UCD borrokak; Suarezen lidergoa ezbaian jartzen
-Ultraeskuinaren eta ETAren ekintza terroristak.
-Armadaren etengabeko presioa, gobernuko presidentea
kargutik kentzeko.
-Gobernuko presidenteak ezin UCDren desegitea galarazi,
b) Oposizio politikoa
-Udal hauteskunde ondorioz Suarez herri eta hirietan agintzea.
Felipe Gonzalez PSOEko liderrak berriz. Indar politiko
guztien
adostasuna.
-Doktrina marxista alde utzi, jarraitzaile moderatuagoak
lortzeko.
-1980an, Suarezen gobernuari zentsura mozioa eta Hurrengo
urteetako hauteskundeetan gorakada izan alderdia.
c) Lurralde antolaketa
-Konstituzioa onartu VIII Tituluarekin bat eginez,
autonomia
onartu
-Nazionalistei eskubidea aitortu Euskaldunek eta Katalanek
egindako aldarrikapenei esker egin lurralde antolaketa
-Autonomia Estatutuak euskalduna eta katalana izan 1979,
Estatutuak idazten aritu alderdiak: EH EAJ,Garaikoetxea
buru
eta Katalunian CiU (PDC), Pujol.
-Galiziako Estatutua onartu.
-Andaluzia Suarezen krisi politikoa azaldu eta
erreferendumera
deitu. Sozialistak gehiengoa lortu probintzia guztietan,
Almerian ez
-UCDren gobernuak, sektore atzerakoienen presiopean.
Konstituzioak bildutako eta babestutako zenbait eskumen
aitortu
zituen.
d) Suarezen dimisio ematea
-1981, Suarez dimisioa aurkeztu.
-Arrazoiak:
-1981, Suarez dimisioa aurkeztu.
-Arrazoiak:
-Oposizioaren estrategia politikoak
-UCDko barne borrokek
-Sektore atzerakoienen mehatxuak
-Patronalen urruntzeak
-Hezkuntzaren eta elizako hierarkiekin adostasun
gabeziak
2.6 Otsailaren 23ko estatu golpea eta Calvo
Soteloren gobernua
-Suarezen ordezko Calvo Sotelo UCDk proposatu baina
egoera asaldatuak eta 1981, estatu kolpearen mehatxua egia bilakatu.
a) Estatu golpea
1981eko otsailaren 23an diputatuen ganberan Calvo
Soteloren
inbestidura bozkatzen ari zela, Tejero, gobernuko kideak
eta
han zeuden diputatuak atxiki zituen.
- Valentziako kapitainak bere lurraldea hartu zuela
adierazi
zuen.
-Estatu Nagusiko Batzarra desegiten saiatu eta erregeak
erregimen konstituzionala babesten zuela hitzaldi batean
estatu kolpeak porrot egin.
b) Gertakari nagusiak
-Estatu kolpetik 2egunera jazarleak errenditu eta Calvo Sotelo
gobernuko presidentea 1982 arte.
-Gobernuko alderdia hondoratzen joan UCD
-Garapen autonomikoa eten LOAPA
-Dibortzioaren Legea onartu > ika mika gogorrak
gobernuko
alderdian
-ETAko kidetzat hartuta 5 gazte atxilotu eta hil.
-Espainia NATOn sartu eta tirabira militarrak baretu.
3.ALDAKETA
EKONOMIKOAK
3.1 1973 munduko ekonomiaren krisia
-Frankismoaren amaierak bat egin munduko krisi ekonomiko
laz batekin 1973koarekin
-Konstituzio aurreko gobernuak gaitasunik ez zuela
erakutsi.
-Ondorioak mendebaldeko herrialde guztietan gatazka
gertatu
ondoren
-Krisia Israelen eta arabiarren arteko gerraren ostean
petrolioaren prezioen igoera. Petrolioaren gorakadak
industriako produktuetan ere eragina: kostuak handitu,
eskaera
gutxitu.
-Ekonomia hazkundea eten
-Ekoizpena gutxitu, langile ugari kalera eta enpresak
itxi.
-Krisiaren ondorioz Estatu Demokratikoa eta gobernuak
inbertsio publikoak egin behar ekonomia politika berriz
antolatu.
-Espainiako ekonomiaren desorekari aurre egiten. Atzerapauso
nabariak erakutsi.
-Monkloako ituna adostu Suarezekin.
3.2 Moncloako ituna
-1977 gobernuak, patronalak, sindikatuak eta alderdi
politikoek
hitzarturik.
-Ekonomian: pezetaren balioa gutxitzea, inflazioaren
gaineko
kontrola, Ian erreforma bat ezartzea, soldatak igotzeko,
Langileen Estatutu berri bat sortzeko. Gizarte Segurantza
berriz
antolatzeko zerga erreforma.
-Potitikan: alderdien arteko liskarrak gainditzeko
saioa.
3.3 1979ko energia krisia
-Moncloako ituneko hitzarmen batzuk sinatu eta ekonomia
egonkortzen eta suspertzen hasi.
-Iraken eta Iranen arteko gerra hasi zenean, petrolioaren
prezioak gorantz.
-Atzeraldi bat gertatu.
4. ALDAKETA SOZIOKULTURALAK
4.1 Gizarte
aldaketak
-Emakumeek jarduera eta lanbide liberaletan euren tartea
lortu
eta zuzendaritza eta ardura handiagoko karguak eskuratu.
-Ohiturak eta balioak aldatu, bizimodu eta ohitura berriekin
ordezkatuz.
-Eliza eta gizartea urrundu
4.2 Kultura aldaketak
-Ospe handiko intelektualak erbestetik itzuli. -Picassoren
Gernika margo lana.
5.HEGO EUSKAL
HERRIKO TRANTSIZIO GARAIA
- 1976an hasi
Hego Euskal Herrian.
- Euskal
Herriarentzako Autonomia Estatutua eta
Nafarroarentzako Foruen Hobekuntzarekin amaitu( 1983 )
Nafarroarentzako Foruen Hobekuntzarekin amaitu( 1983 )
- ika-mika ugari
politikan eta gizartean.
5.1 Trantsizio garaiaren hasiera
a)Politikaren esparruan
- Liskarrak etengabeak.
- aurreko
erreforma politikoaren alde. Gerra zibilaren aurretik
sortutako alderdi historiko adostasunarekin.
sortutako alderdi historiko adostasunarekin.
•beste fronteko buru ETA.
-1976-1977
haustura gertatu: militarra eta politiko militarra.
- Trantsizio garaiko hasieran foruen alde agertu eta euskal
alkateen mugimendua sortu.
alkateen mugimendua sortu.
-Estatutu propioa lortzeko lehen saioak.
b) Gizartean
•Greba, manifestazio eta atentatu terrorista.
-1976 Gasteizen manifestazioan langileek. Bertan
zapalkuntza
bortitza.
- Mendixurran
(Nafarroa) karlisten elkartaratze.
Gertakizunak gobernu aldaketa bultzatu.
Gertakizunak gobernu aldaketa bultzatu.
- indar
politiko guztiak Koordinazio Demokratikoan biltzea eta
hitzartzea.
hitzartzea.
•Euskal Herriko gizartea : Estatu mailakoak,
nazionalistak, gerra zibilaren aurretik sortutakoak (EAJ-PNV, PSOE, PCE..) eta diktaduran
eta Trantsizioaren hasieran sortutakoak (EE, HB, LAIA..)
5.2) autonomia aurreko prozesua
•1977 hauteskunde orokorretako emaitzetan UCD irabazi
baina
EAJ indarra hartu.
- Beste esparru
instituzional baten beharra.
- Autonomia
aurretik landutako prozesuen arteko aldeak.
- Autonomia
aurreko prozesuak zailtasunak.
- ETAren
ekintzak> euskal nazionalismoa zatitzea eta
erradikalizatzea, Liskarrak konstituzioari eta estatutuei buruz.
erradikalizatzea, Liskarrak konstituzioari eta estatutuei buruz.
- Azkenean,
Suarezen gobernuak Euskal Batzorde Nagusia sortu
Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan (Nafarroa ez zuen nahi)
Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan (Nafarroa ez zuen nahi)
- alderdi
parlamentario guztietatik senatari eta diputatuek
osatu.
osatu.
- presidentea
Ramon Rubial.
- zeregin
nagusiak: Estatuaren proiektua eta Estatutuko
eskumenen eskualdatzea hitzartzea.
eskumenen eskualdatzea hitzartzea.
-Nafarroak bere
autonomia propioaren apustua bere FORD ARAUDI HISTORIKOA hobetuz.
a) Estatutu proiektua osatzea
- Muga
geografikoa izan zen tirabira.
- Nazionalismorik
muturrekoenak Nafarroa Euskal Herrian
txertatu nahi.
txertatu nahi.
- Testua
idaztean, EAJ egindako proiektua hartu oinarritzat eta
beste Indar eta alderdi politiko berretsi.
beste Indar eta alderdi politiko berretsi.
- AP eta HB
kanpoan geratu.
- Onartu
aurretik, alderdi sozialista zuzenketak aurkeztu :
segurtasun nazionalari eta laneko gaietan.
segurtasun nazionalari eta laneko gaietan.
- azkenean
onartu Gernikako Batzar Etxean (1978)
- aurretik Joan
Karlos I.a erregeak Espainiako Konstituzioaren
berri eman Gorte Nagusien aurrean.
berri eman Gorte Nagusien aurrean.
b)Estatutuko eskumenen eskualdatzea
•Euskal Batzorde Nagusiaren zeregina : eskumenen eskualdatzea
negoziatu eta batzordea Estatuko administrazioko kideekin.
- Lehen eskualdatze sortak ekonomian, industria, merkataritza
eta nekazaritzan.
eta nekazaritzan.
5.3 Konstituzio testuaren gaineko eztabaidak
- Alderdi
politikoak onartzeko moduko Konst. Osatzeko.
•Batzordeak Konstituzioaren aurreproiektu bat egin.
•Batzordeak Konstituzioaren aurreproiektu bat egin.
- Gehiengoa UCD
eta PSOE > hainbat eskaera egin.
- EZTABAIDA
GEHIEN SORTU : NAZIOTASUNEN ARAZOA.> Nazio kontzeptua
Espainiari eta bere batasuna ezin banatuzkoa. Hala
ere, Naziotasun eta eskualde terminoak erabili.
ere, Naziotasun eta eskualde terminoak erabili.
- EAJren
proposamena: euskal foruak onartzea eta berriz
osatzea. Subiranotasuna onartzea.
- Hurbiltze saioak ez adostasunik lortu, nazio banaezinarenosatzea. Subiranotasuna onartzea.
kontzeptuak dela eta.
5.4) 1979ko hauteskunde prozesua
•Konstituzio onartu ondoren,
- Suarezen
gobernuak proposatu beste hauteskunde prozesu
bat.
bat.
- UCD alderdiak
garaipen erlatiboa. PSOE oposizioko lehen
indar politik.lNDARTU
•H.E.H:-EAJ boto gehien.
indar politik.lNDARTU
•H.E.H:-EAJ boto gehien.
- esker
muturrekoak ere gorantz,
- Gehienak
Nazionalistak Garaikoetxea izendatu Euskal
Batzorde Nagusiko lehendak.
Batzorde Nagusiko lehendak.
-euskal arazoari
Irtenbide baketsua bilatzeko. -Beste esparru juridiko bat. - Joera modu
baketsuan
- Estatutua onartzearekin (1979) amaitu eztabaidak.
5.5 Gernikako Estatutua
- Estatutu
proiektua 1978an aurkeztu
- negoziaziorako
tartea ireki UCD gobernuaren artean.
- Estatutuan, KONSTITUZIOAREN
ESPARRUA GAINDITZEN
ZUELA.
ZUELA.
- azkenean,
alderdien arteko hurbiltzea hitzarmen politiko
batean eta erreferendumean Gernikako estatutua onartu.
batean eta erreferendumean Gernikako estatutua onartu.
- ez aldaketa
handirik aurrez idatzitakoarekin.
- AUTOGOBERNU
MAILA ETA EUSKAL HERRITARREN
ESKUBIDEEN AITORTZA BILTZEN ZITUEN. Sistema
parlamentarioa. Diputatuak Hiru Lurralde Historikoetakoak.
EUSKADIKO GOBERNU AUTONOMOKO PRESIDENTEARENGAN konfiantza.
ESKUBIDEEN AITORTZA BILTZEN ZITUEN. Sistema
parlamentarioa. Diputatuak Hiru Lurralde Historikoetakoak.
EUSKADIKO GOBERNU AUTONOMOKO PRESIDENTEARENGAN konfiantza.
- FORUAK Eta
Eskubide HISTORIKOAK AITORTU.
- Hezkuntzan
erabateko eskumenak: Bertako polizia (
ertzaintza ) eta Kontzertu Ekonomikoetan oinarritutako
finantziazio eredu berezia.
ertzaintza ) eta Kontzertu Ekonomikoetan oinarritutako
finantziazio eredu berezia.
o) Lurraldearen antolaketa
- E.Hren muga
geografikoak ezartzea landu beharreko gaia. (
Nafarroa ez sartu)
Nafarroa ez sartu)
- EUSKAL
AUTONOMIA ERKIDEGOA ARABAKO, GIPUZKOAKO ETA
BIZKAIKO LURRALDE HISTORIKOEKIN OSATURIK GERATU.
- Erakunde
guztietan (Legebiltzarrean eta Eusko Jaurlaritzan)
bakoitza bere erakundeak.
bakoitza bere erakundeak.
- erakundeen
arteko eta Eusko Jaurlaritzarenak trabak.
-Trantsizio garaia amaitu zenean demokraziaren prozesua hasi.
LURRALDE HISTORIKOEN LEGEA ONARTU.
-Trantsizio garaia amaitu zenean demokraziaren prozesua hasi.
LURRALDE HISTORIKOEN LEGEA ONARTU.
b) Kontzertu Ekonomikoak
- Kontzertu
Ekonomikoak EUSKAL ERREGIMEN AUTONOMOKO
EZAUGARRI BEREZIENETAKOAK.
EZAUGARRI BEREZIENETAKOAK.
- 1878an
finantzazio sistema. Foruak kendu.
- Probintziako
Aldundi bakoitza bere zerga ezarri eta bildu. Zati
bat Eusko Jaurlaritzako Ogasun Sailari.
bat Eusko Jaurlaritzako Ogasun Sailari.
- Eusko
Jaurlaritzak Madrilgo gobernu zentralari Kupoa igorit
Gobernu autonomoak gastuak ordaintzeko erabili (kanpo
politika,defentsa, Gizarte Segurantza, portuak...
Gobernu autonomoak gastuak ordaintzeko erabili (kanpo
politika,defentsa, Gizarte Segurantza, portuak...
5.6 Ekonomia, gizarte eta kultura
aldaketak
a) aldaketa ekonomikoa
- Euskal
Herrian ere krisiaren ondorioak.
- Metalaren
sektorea kalte handienak
(euskal industria espezializatua )
(euskal industria espezializatua )
- Merkatuak
ireki.
- PROTESTA
MUGIM. Ugari
b) Gizartearen bilakaera
- Gizarteko
mugimendu garrantzitsuenetakoa: AMNISTIAREN
ALDEKO BATZORDEAK. ( Borroka presoren amnistiaren aldeko
borroka bilakatu)
ALDEKO BATZORDEAK. ( Borroka presoren amnistiaren aldeko
borroka bilakatu)
- Mugimendu bat
ekologista. Zentral nuklear baten aurkako
jarduera.
jarduera.
- Elizak
eskubideen alde egindako guztia.
- Bilboko industria
egoera latza.
c) Kulturaren garapena
- Euskararen eta
euskal kulturaren aldeko mugimenduak ere
zeregin garrantzitsua izan zuen.
zeregin garrantzitsua izan zuen.
No hay comentarios:
Publicar un comentario