4DBH 7 GAIAREN ARIKETAK AZTERKETARAKO ESPAINIA BERREZARKUNTZATIK GERRA ZIBILERAINO

7 170orr. 1  ATALA

2 Definitu txandakatze baketsua eta  jauntxokeria. Azaldu, gero, alboko irudiaren laguntzaz, nolako arazoak sortzen zituzten.

Txandakatze baketsua:Behin Kontserbadoreek eta behin liberalek , gobernuburuak izatea  beste partiduek  sistematik kanpo utzita.

Jauntxokeria:Hauteskunde iruzurra egiteko zonalde ezberdinetako”jauntxoek” kontrolaturik.Gobernua higatuta zegoenean ,erregeak oposizioko partiduari eskaintzen zion gobernuburutza. Ondoren,hauteskundeak antolatzen ziren.Probintzia bakoitzeko gobernadore zibilak antolaturik bere probintzian  eta  zonaldeko noble,aberatsek hauteskundeetan garaitu behar zuenak garaitzen zuen.

172orr. 2  ATALA

 1 Erantzun galdera hauei:

a) Zergatik sortu ziren nazionalismoak?

Euskal Herrian :Foruak ezabatzean eta industrializazioak gizartean sortu zituen ondorioz.Gobernu zentralak zentralizazio prozesuak indartu zituen:konstituzioa.

Katalunian:
b) Zein dira Manresako oinarrietan adierazten diren eskakizunak?

-Katalana hizkuntza ofiziala izatea,alderdi politiko katalanak,erakunde politiko katalanak eta Auzitegi katalanak izatea.

PSOEren 1879ko egitasmoan?

-Gizarte klaseak eta jabetza pribatua desagertu  eta aginte politikoa langilegoaren esku agon behar zen.

5 Nola eragin zuen 1898ko hondamendiak  Espainiari?

Espainiako intelektualengan eta populazioarengan pesimismo sentimendua zabaldu zen.

Horrek erregenerazionismo politikoa piztu zuen:jauntxokeria eta hauteskunde iruzurra garbitzearen aldeko mugimendua hedatu zuen.

175orr. 3  ATALA

1 Eman gertaera hauen datak eta ordenatu kronologiaren arabera:

a) Annualeko hondamena,      1921

b) Primo de Riverak kargua uztea.     1930

c) Aste Tragikoa.          1909

d) Alfontso XIII.a tronura heltzea.      1902

e) Armadaren, politikaren eta gizartearen krisia.    1917

2 Azaldu honako gertaera hauen zergatiak eta ondorioak:

Bartzelonako Aste Tragikoa, :Zergatiak:Bartzelonako portuan soldaduak Marokoko gerrarako ontziratzea.Ondorioak:1909ko Aste Tragikoa,anarkisten manifestua,grebak,istiluak,Bartzelona 7 egunetan hartu.Maurak gogor erreprimitu eta gobernua utzi behar.

1917ko krisia:Zergatiak:langabeziak gora egin ondoren eta prezioak gora eginez ,grebak eta manifestazio ugariak errusiako iraultzak eraginda.Ondorioz:Burgesiak eta gobernuak langileen beldurrez ,militarrak zapaltzera bidali zituen gobernuak.

Primo de Riveraren diktadura ezartzea;Zergatiak: Krisi politiko luzeak  eraginda,Marokoko gerrak eta erregearen onespenarekin.Ondorioa:Diktadura militarra ezartzea:partidu bakarra,botere guztiak diktadorearen esku.

diktadura erortzea. Zergatia:1929ko krisiak eragindako  langabezia eta arazo ekonomiko larriak sortu zituen,langile mugimenduaren beldur,nazionalismoaren aurkakotasuna eta intelektualek erregimenaren aurkako kritikak eraginda.Ondorioa:Erregimen politikoa ezartzea :udal hauteskundeak antolaturik ,eskerrak hiri nagusietan garaile atera ziren.

176 orr.4  ATALA

3 Kontuan hartuta azalpen-testua eta agiriak, erantzun  galdera hauei:

Zein ziren nekazaritza-erreformaren helburuak? Kalteak ordainduz,ustiatugabeko latifundioak desjabetu ,eta nekazariei eman(jornalariei).

Espainiako zein eskualdetan zen lehentasunezkoa  erreforma hori aplikatzea? Andaluzia,Gaztela  bietan eta Extremaduran.

Zein izan ziren benetako emaitzak?Legea atera zen baina oso gutxi desjabetu ziren.

178orr. 5  ATALA

http://www.slideshare.net/smerino/la-segunda-repblica-1272704

1 Idatzi honako gertaera historiko hauen zergatiak eta ondorioak:

a)      1936an hauteskundeak deitzea.

Zergatiak:Lerroux gobernuburua estraperlo korrupzio arazoan sartuta zegoelako.Ezkerreko partiduen oposizioa gogorra.

Ondorioak:Ezkerreko partiduen koalizioak (Frente Popularrak) hauteskundeak irabazi baina eskuineko partiduak estatu kolpea antolatu.

b)     Udaberri Tragikoa.

Zergatiak:eskuin-ezkerrekoen arteko gatazkak Castillo tenientea ultraeskuindarrek  hil eta Calvo Sotelo hil Castilloren kideak.

c)      Ondorioak:Eskuinak eta ultraeskuindarrak  ,armadak prestaturiko estatu-kolpea eman,Mola,Sanjurjo,Franco.

2 Jo Asturiasko 1934ko Iraultzari buruzko informazio bila, eta idatzi txosten bat, horren zergatiak, garapena eta ondorioak sartuta.WIKIPEDIA  KLASEAN EGITEKO BAINA EZ AZTERKETAN.

2 Zein laguntza izan zuten gobernu errepublikanoak eta matxinatuek Espainiaren barruan  eta kanpoan?.

·         Gobernu errepublikanoek:

Kanpoan:Sobietar Batasuna,Nazioarteko Brigadak.

Barnean:Langileak,lurrik gabeko nekazariak,militar aurrerakoiek,errepublikanoak ,burgesia txikia eta ezkerreko alderdiak.

·         Nazionalek edo matxinatuak:

Kanpoan:Alemania eta Italiako erregimen totalitarioek.

Barnean:Nekazaritzako jabeak,goi burgesiak,monarkikoak,katoliko gehien,

182orr. ZEHATZ

1 Definitu honako hitz hauek: errazionamendu-karta:pertsona bakoitzak zeukan kartilan gutxieneko kontsumoa bakoitzeko eta oinarrizko produktu batzuengan zeukan.  

·         «saca»:gerra zibilean kartzelatik ateratzen ziren presoek fusilatzeko,kartzelaz aldatzeko .

·         «estraperlo»:izkutuan  egindako  produktuen merkatalgoa gerra zibilaren ostean.

·         «paseo»:etsai politikoak pertsona bat bahitzea eta beste leku batean,hiltzea.

·         «Sección Femenina»:emakumeen elkarte falangista  diktaduran eta emakumearen ikuspegia erakusten zuena.Pilar Primo de Riverak sortua.

2 Lotu goian definitu dituzun hitzak gerrak eragindako arazo batekin. errazionamendu-karta:janaria urritasuna, «saca»,errepresioa «estraperlo»,janaria falta «paseo», errepresioa  .babesleku,:gerra garaiko aterpea. Miliziano:soldadu errepublikanoak «Sección Femenina»:falangisten ongintza elkartea  emakumeentzat.

3 Aipatu errepublikanoen zonan eragin berezia izan zuen ekonomia- eta gizarte-arazo bat. Janari eza  lurren eta lantegien okupazioak.

 4 Irudian oinarrituta, idatzi Madrileko gerra-denborako bizimoduari buruzko testu bat. Arreta eman behar  diezu ideien arteko koherentziari eta loturari. KLASEAN EGITEKO BAINA EZ AZTERKETAN

168orr. 8   ATALA  EUSKAL HERRIA –ONDO IKASI

1 Nolako ondorioak izan zituen  foruak ezeztatzeak?

Hutsune sentimendu horrek euskararen aldeko mugimenduak eragin zituen,Euskararen aldeko batzordeak,liberal foruzaleak(Sota),nazionalismoaren sorrera.

2 Zer egin zitekeen 1931ko Konstituzioari esker, estatuaren lurralde-antolaketaren arloan?

Autonomi sistema eskatzeko aukera zegoen,baldintza batzuren menpean.

3 Nola antolatu zuten Bizkaiaren  defentsa?

Eusko Jaurlaritzak ,Agirre lehendakaria buru,Ertzaintza sortu,Milizia, Eusko Gudarostea antolatu zuen eta Intxorta mendietan lehen borroka handia antolatu zen.Gero Burdinezko hesia egin zuten Bilboren inguruan.(lubaki eta gotorlekuz inguratuta).