EL INTRUSO:
1)Kokapena.Jarraian aztertuko dugun testua historiko-narratiboa edo literarioa(nobela) da, Vicente Blasco Ibañezen El intruso
liburutik jasotako pasartea hain zuzen ere. Bilboko kaleetan gertatutako
enfrentamendu historiko bat kontatzen du, 1903an.
XX. Mendearen hasieran kokatzen da eta Valentzian
idatzia eta argitaratua dago, izan ere Blasco Ibañez Valentziakoa da baina
Bilbon bizi izan zen hilabete pare batez. Egilea
indibiduala da beraz, idazle naturalista bat, deskribapen oso zehatzekin
egina. Testu honen asmoa meatokietan
lan egiten zuten pertsonen bizi baldintzak, lan baldintzak eta harremanak
deskribatzea da.
VICENTE BLASCO IBÁÑECEN "EL INTRUSO"
ELEBERRIAREN PASARTEA (1904).Kokapena.Lehen
mailako iturri historikoa,zuzeneko informazioa eta garaikidea ematen baitu.Testu
narratiboa formagatik eta soziala edukiengatik.Publikoa liburu bat
delako,edonor irakurdezakelako. Meatzarien bizi baldintzak azaltzen ditu.Egilea Vicente Blasco Ibáñez,
idazle,kazetari eta politikari espainiarra izan zen.alentziako unibertsitatean
zuzenbide ikasketak egin zituen baina ez zuen inoiz horretaz lan egin. Los
Cuatro Jinetes del Apocalipsisen lanarekin fama handia lortu zuen. El intruso eleberria 1904an
argitaratu zuen.
2)Testuaren ideia
nagusiak.
1.parrafoa: Blasco Ibañezek barrakoi hauek deskribatzen ditu, non
langile guztiak bizi diren (gaur egungo behi ikuiluak baino askoz okerragoak).
2. parrafoan haien arteko lan harremanak deskribatzen ditu.
3.parrafoa: Beren lan baldintzak deskribatzen ditu. Langileek
ezin zuten protestatu. Bi langile mota bereizten dira:
4.-Kanpotarrak: azalean lanean aritzen zirenak. Ez zuten prestakuntzarik behar hemen lanean aritzeko. Lurra atxurraz jo behar zuten soilik eta bertatik minerala atera.
5.-Azpiko galerietan lan egiten zutenak. Hemen lan egiteko zenbait baldintza eta prestakuntza eduki behar ziren. Hauen lan baldintzak oso gogorrak ziren, lur azpian edota minetan lan egiten zutenak baitziren. Azken esaldiak goseak bultzatuta… inguruko probintzietan nekazaritzak oso egoera larrian bizi zirela adierazten du.
4.-Kanpotarrak: azalean lanean aritzen zirenak. Ez zuten prestakuntzarik behar hemen lanean aritzeko. Lurra atxurraz jo behar zuten soilik eta bertatik minerala atera.
5.-Azpiko galerietan lan egiten zutenak. Hemen lan egiteko zenbait baldintza eta prestakuntza eduki behar ziren. Hauen lan baldintzak oso gogorrak ziren, lur azpian edota minetan lan egiten zutenak baitziren. Azken esaldiak goseak bultzatuta… inguruko probintzietan nekazaritzak oso egoera larrian bizi zirela adierazten du.
3)Inguru historikoa zeozer falta da?
Errestaurazio garaian kokatu gaitezke,Alfontso XIIIaren erregealdian (1902-1931).Gobernua . Garai horretan industrializazioaren fenomenoa garatu zen Bizkaian,hasieran matzekin lotuta.Bizkaiaren industrializazioagatik, siderurgia,ontziolak eta finantziak, kapitala aurrera atera zen
Bizkaian ustiakuntza
gertatzen ari zenekoa, Industrializazioaren bigarren fasea izango da eleberriaren
kokapen historikoa.
XIX. mendearen 79 urteetan Bessemer bihurgailuaren erabilera
Europan zehar hedatu zen. Bihurgailuak altzairua kopuru handitan produzitzen
zuen, baina fosforo oso gutxiko burdinaz, eta hematiteak baldintza hau betezen
zuen. Mineral hori Bizkaian eta Suedian zegoen kantitate handitan, baina
kokapen eta klimagatik Bizkaiak hartu zuen garrantzia. Gainera Erresuma Batuak
eta Bilbok aspalditik harreman ona zuten, Bilbo izan baitzen artilea
esportatzen zuen porturik nagusiena. Azkenik 1869ko Figerolaren Meategi Legea
lagungarri izan zen prozesu honetan, eta honela, 1871z geroztik, baina batez
ere Bigarren Guda Karlista amaitu ondoren, ingeles kapitaleko edo kapital
Franco-Belgako elkarteak ugaltzen joan ziren. Baina bertako kapitalak ere sartu
zuten muturra, atzerriko enpresen akzioak erosi baitzituzten merkataritzaren
bidez aberatsak bihurtutako Bizkaiako familiak. Ibarratarrak bere meategiak
esplotatzeaz gain, Orconeraren kapitalaren parte garrantzitsu bat zuten, eta
horretan meatzaritzak sorturiko irabazietako zati bat Bizkaian geratu eta
industrializazioaren hastapenak finkatzeko baliogarria izan zen. Esportatutako
produktuekin lortutako benefizioen zati bat Bizkaian geratu zen.
Kalkulatu denez esportatutako %80-90 batez ere
Ingalaterrara baina baita Alemania eta Frantziara esportatu zen.
Langilegoak ustiatu behar zituzten meatokiak
herrietatik urrun zeuden. Lan eskasiagatik eta
nekazaritzaren atzerapenengatik, bat-batean pertsona asko eta asko hasi ziren
meatokietan lan egiten. Gainera meatokietan lan egiten zutenak jornaleroak izan
ohi ziren ( nekazaritza mundutik alde eginak, lan faltagatik). Trenbideak sortu ziren
1857an Tutera-Bilbao konpainia sortu zen eta bost meatze tren eraiki zuten.
Horregatik pertsona hauek nonbait bizi behar ziren, meatokietatik hurbil, baina herriak ere ez zeuden oso gertu. Meatzaritza konpainiek hartu zuten langileei ostatu emateko ardura barrakoien sistemaren bidez.Ondorioz, horrelako bagoiak egin zituzten, denbora ez galtzeko eta soilik lo egiteko erabiltzen zituztenak, gainera ordu guztiak meatokian lanean igarotzen zituzten. Honekin batera dendak eraiki zizkieten, herrietara joan ez zitezen, denbora ez galtzearren. Gero denda hauek derrigorrezko bihurtuko ziren (kapatazeen lana zen hau), langile gehienak jornalariak baitziren. Ustiatzen zuten guztia salduta zuenez, inguruko probintzietako jendea kontratazen hasi ziren, honela nekazaritzan lan falta zegoen bitartean meatokietan lan egiten zuten ,gero bueltatzeko.
Horregatik pertsona hauek nonbait bizi behar ziren, meatokietatik hurbil, baina herriak ere ez zeuden oso gertu. Meatzaritza konpainiek hartu zuten langileei ostatu emateko ardura barrakoien sistemaren bidez.Ondorioz, horrelako bagoiak egin zituzten, denbora ez galtzeko eta soilik lo egiteko erabiltzen zituztenak, gainera ordu guztiak meatokian lanean igarotzen zituzten. Honekin batera dendak eraiki zizkieten, herrietara joan ez zitezen, denbora ez galtzearren. Gero denda hauek derrigorrezko bihurtuko ziren (kapatazeen lana zen hau), langile gehienak jornalariak baitziren. Ustiatzen zuten guztia salduta zuenez, inguruko probintzietako jendea kontratazen hasi ziren, honela nekazaritzan lan falta zegoen bitartean meatokietan lan egiten zuten ,gero bueltatzeko.
. Honen ondorioz Bizkaiara etorriak dira lana baitago, eta
gehiegikeriaren aurka protestatzen zutenak ordezkatzen zituzten, izan ere greba
eginez gero kanporatu eta inongo problemarik gabe berehala beste norbait
kontratatzen zuten. Egoera txar horrek hauen baldintzak hobetzea oztopatzen
zuen.
.Era berean,industrializazioa zabaltzean, Langile Mugimenduak garatzen hasi ziren, lehenengo elkarte sozialistak sortuz.
4)Testuaren garrantzia.Blasko Ibañez-en eleberria Bizkaiaren gizarte
konplesuaren deskribapena da,gizarte moderno eta industriala nola jaio eta
garatu zen azalduz.Pozesua,beste Europa herrialdetan bezala, ez zen erraza izan
eta aurrerapen ekonomikoak ez zituen langileentzako bizi baldintzak hobetu.Bestalde
garai hartako intelektualen papera islatu da eleberri honetan.98ko
belaunaldiaren idazleek,Berrikuntza mugimenduaren eta HEZKUNTZA INSTITUZIO
LIBREREN Intelektualek(Baroja,Unamuno...)gizartea kritikatu zuten nazio egoera
berritu eta hobetzeko.Era berean "El intruso" liburuaren egilearen
posizioa eta ikuspuntua agertu ziren:giza injustiziaren kontrako
protesta,zapalkuntzaren kontrako kexa eta berdintasunaren
aldarrikapena.Bizkaian aste batzuk pasatu ondoren Blasco Ibañezek une
historikoa kontat eta hezur mamitu zuen.Horrela XX.mendearen hasierara bidaia
interesgarria egin dezakegu,gaurko gizartearen jatorria ulertzeko.