3 DBH 1GAIAREN ARIKETAK:AZTERKETARAKO.LURREKO ERLIEBEA

3 DBH KO   1  EBALUAZIOKO  AZTERKETA

1-DEFINIZIOAK:kontinenteak,uharteak,erliebea,litosfera,hidrosfera ,atmosfera,ibaiak,uharrak,urmaelak,glaziarrak

2-Zeintzuk dira erliebe formak:

Kontinenteetako erliebearen formak ordokiak, goi-ordokiak, mendiak eta sakonuneak dira.

Kostako erliebearen forma nagusiak 1urmuturrak, golkoak, penintsulak, itsasadarrak, fiordoak eta deltak dira.

Itsaspeko erliebearen formak hauek dira: plataforma kontinentala, kontinente-ezponda eta dortsal ozeanikoak eta itsas fosak dituzten ordoki abisalak.

3-Zein da lurraren egitura barrualdean eta kanpoaldean

3-Zona  bateko  koadroa osatu ezazu:

-6 Zona beroko berezko klimak eta paisaiak :ekuatoriala,tropikala edo basamortukoa

-7 Zona epeleko berezko klimak eta paisaiak :ozeanikoa,kontinentala,mediterraaneoa
-8 Zona hotzeko berezko klimak eta paisaiak:poloetakoa edo mendikoa.

4-Zonalde bateko klima margotu ezazu.

6 Zona beroko berezko klimak eta paisaiak :ekuatoriala,tropikala edo basamortukoa

-7 Zona epeleko berezko klimak eta paisaiak :ozeanikoa,kontinentala,mediterraaneoa
-8 Zona hotzeko berezko klimak eta paisaiak:poloetakoa edo mendikoa

5-Testuaren galderak erantzun itzazu:

Amazoniako  oihana suntsitzea

• Amazoniaren balio ekologikoa

Amazonia Amazonas ibaiaren arroaren inguruko 7 milioi km2-ko  berezko eskualdea da. Amazonian garatzen da munduko oihan tropikalik handiena.

Amazoniako oihanak balio ekologiko handia duo Bertako landare  espezieen kopurua zenbatezina da, eta halako batzuk sailkatu  gabe daude oraindik. Fauna tropikaleko espezie guztiak daude  bertan: ugaztun handiak (jaguarra, puma, oreinak, primateak), narrastiak (dortokak, kaimanak, sugeak), hegaztiak (guakamaioak, tukanak), arrainak eta milioika intsektu. Beste alde batetik, Amazonia planetaren birika handia da, atmosferara oxigenoa bota eta klima aldatzearen erruduna den karbono dioxidoa xurgatzen duenez gero.

• Amazoniako oihana desegitea

Azken hamarkadetan, Amazoniako basoak soiltzen ari dira hainbat  arrazoirengatik. Honako hauek dira nabarmenenak: balio handiko zurak (kaoba, teka ... ), erretxinak, olioak eta sendabelarrak ustiatzea;abere-ustiategiak eta nekazaritzakoak ezartzea; mineralak erauztea (urrea, burdina, aluminioa, manganesoa), petrolioa eta ikatza; eta bertako baliabide hidroelektrikoak erabiltzea.

Amazonia ustiatzeak oihanean aerodromoak, trenbideak eta errepide handiak eraikitzea eragin duo Transamazonikoak, esaterako, 5 000 kilometroko luzera du Amazonas ibaiaren paraleloan.

• Suntsitze-prozesuaren ondorioak

Oihan birjina suntsitzeko prozesuaren ondorioak oso larriak dira.
Basoak oraingo erritmoan soiltzen jarraituz gero, 2030ean oihanaren  55 suntsituta egongo da.

Gainera, deforestazioak indartu egin du zoruaren higadura; arriskuan jartzen ditu bertako biziaren aniztasuna eta bertan bizi diren hirurehun indigena talde baino gehiagoren iraupena; karbono dioxidoaren kantitatea igoarazten du, eta, ondorioz,  20 murriztu  daitezke munduko prezipitazioak 2030erako.

Arazo horiei guztiei aurre egiteko, eremu babestuak sortu dira Amazoniaren barruan. Basoak soiltzeari aurre egiteko planak ere burutzen ari dira, eta errudunei zigorrak ezartzen dizkiete. Arazoa da legedia ez dela betetzen sarri.

Sakontzeko lanak

..•. Berezko espazioa ezagutzea

1 Non dago Amazonia? Brasilek eta Peruk ez ezik, zein beste herrialdek dute parte Amazonian?

..•. Informazio grafikoa ulertzea

2 Erreparatu grafikoari eta irudiei, erantzun baino lehen: Nolako bilakaera izan du Brasileko oihanaren untsipenak? Zer eragin izan du errepideak egiteak?

.•. Estrategiak erabiltzea

3 Osatu Amazoniako deforestazioaren gaineko honen  moduko laburpen-Iaukia:

Zergatiak	Ondorioak

• -Gizarte-ekimenak aintzat hartzea

4 Bikoteka, bilatu Interneten espazio hori babesteko moduari buruzko informazioa

-Berezko espazioa ezagutzea

5-Erreparatu argazkiari ,egin ikasi duzunari buruzko gogoeta,eta erantzun galderei:

- Berezko nolako paisaia adierazten du? Zergatik?

- Zein dira Lurreko eskualde horretako klimaren ezaugarriak?

- Bestelako zer klima eta paisaia natural ageri dira Lurreko zona termiko horretan?

4-Non daude klima ozeanikoa, mediterraneoa eta kontinentala?

• Ondorioak

2-Mapa topografikoak ulertu

 5 Egin gogoeta, eta erantzun: Badago erlaziorik zona  ekuatorialeko eta basamortu beroetako prezipitazioen eta zona horietan antizikloiak eta depresioak  nagusi izatearen artean?

2 Zergatik ez dago klima kontinentalik Hego hemisferioan?

T Informazio grafikoa ulertzea
4 Konparatu hiru klimogramak.

T Testuak sortzea

5 Deskribatu irudietako zona epeleko paisaien ezaugarriak.

3 Zeren ondoriozkoak dira klima epel bakoitzeko kontraste termikoak (moderatuak eta nabarmenak)?

5-Aurkitu google maps erabiliz:erliebe motak

Print tekla erabiliz itzaztu orrialdean.