martes, 6 de noviembre de 2012

1 BATX. 2 GAIA INDUSTRIA IRAULTZAREN ARIKETAK



2 GAIA INDUSTRIA IRAULTZAREN ARIKETAK
      
1. Britainia Handiko nekazaritza-aldaketak

1.1. Gertaera berari buruzko bi ikuspegi

A. Ustiapen komunala

«Lurrik gabeko nekazariak abereak elikatzeko lur komunalak edukitzeko eskubide barik utzi nahi dira. Eskubide horrek abereak loditzeko eta merkatuan prezio onean saltzeko aukera ematen du; eta, salmentan irabazitakoarekin, nekazariek negu osoan mantendu ahal izaten dute familia.

Lur komunalak hesituz gero, landa-ingurua biztanlerik gabe geldituko da; izan ere, lanik ez badago, jendeak industria-hirietara emigratuko du.Bertan, ehungintzako edo forjako lanaren ezaugarriek urritu egingo dute nekazarien indarra, eta, horrela, semealaba gutxiago izango dituzte; horrek, gainera, Jainkoaren legeak bete behar izatearen funtsezko printzipioa ahaztea ere eragin dezake».

Middlesex-eko lur komunolok erobiltzeko eskubideo duten pertsonek eta jabe txikiek 1 779an egindako eskabidea.

B. Ustiapen pribatua

«Lur komunalak hesitzearen alde onak asko dira: lur lehorrak hezeetatik banatzea, lur horiek lehortzea, agortutakoak ongarriztatzea, eta, horrela, laboraturiko azalera handiagotzea (.. .).

Lurren antolamendu berriak arraza hobeko abereak hazteko aukera emango luke. Abere taldeak esparrutan sartuta, abere gehiago hazi ahal izango litzateke, janari kantitate berarekin (.. .); gainera, kalitate hobeko okela helduko litzateke merkatuetara, eta prezioak nabarmen egingo luke behera (.. .).

Ez da lan-faltarik egongo: hobiak egin, hesiak altxatu, zuhaitzak sartu eta halako gauzak egin behar dira. Landako eskulangileak ez dira geldi egongo, eurentzat lan handia egongo baita: fabrikak egin, bideak zein zubiak egin (. .).

Laneko sistema berriei esker, biztanle kopuru handiagoa elikatu ahal izango da.

MDDLETON, J.: View of the agriculture of Middlesex. 1778.

Laneko gidoia

.Laburbildu dokumentuen edukia.
• Resumen:





.Konparatu dokumentuok, lur komunalak hesitzearen inguruko interpretazio politiko desberdina agerian jarrita.

Ustiapen komunala
Ustiapen pribatua






















.
.Zer gizarte taldek lortzen ditu hobaririk handienak politika horretatik?


.Zer aldaketa gertatu da lurraren jabetzan?

1.2 Hesitze legeak eta gariaren prezioa

Laneko gidoia

. Lotu gariaren prezioen bilakaera hesitze-Iegeekin. Adierazi lotura hori zer urtetan ageri den argien.

. Azaldu grafikoak aztertzetik ateratzen den kausa-efektu lotura.

1.3 Laboreen errotazioa
:

. Laboreen errotazioaren eskema


Laneko gidoia

. Azaldu zer desberdintasun dagoen lurra laboratzeko bi modu horien artean.

. Zer labore mota da onena? Azaldu erantzuna.

. Bilatu Ingalaterrako nekazaritzan izandako aldaketei buruzko informazioa.


64.orr.

Historiako lantegia: dokumentuekin lan egin

2.4 Irundako gaien fabrikak

Oihalgintzako fabrika bateko nabe honetan, oihalak sortzeko prozesuaren fase desberdinak ikusten dira.

Laneko gidoia

Zer eragin izan zuen anezka mekanikoaren, iruteko makinen eta ehungailu mekanikoaren sorrerak 1700-1785 bitarteko iruleen artean?







Nork sortu zituen oihalgintzako produkzioa aldatu zuten asmakizunak? Bilatu informazioa unitate honetan.
• Asmakizunen sortzaileak:
a) Anexa hegalaria : J. Kay (1733).
b) Spinning jenny: J. Hargreaves (1765).
c) Water frame: R. Arkwright (1769).
d) Ehundegi mekanikoa.: E. Cartwright (1785).
Zer adierazten du eszenak? Deskribatu nabea, makinak, materialak eta langileen lana.


Zer izen dauka produkzio mota honek eta zertan bereiz ten da eskulangintzako produkziotik?
Factory system.





2.5 Ingalaterrako manufakturak

«Herri honetan manufakturek izandako hazkunde azkarra eta ikusgarria ezaguna da mundu osoan, eta hazkunde horrek geure errentan eta nazioaren indarrean izan dituen ondorioak ere ezagunak dira (...); izan ere, muturreraino eraman da lanoren banaketoren printzipioa, zientzia-ikerketaren eta berrikuntza teknikoaren baliabide guztiak erabiliz (…); halaber, oraingo manufakturak hobetu eta manufaktura berriak sortu dira; aldi berean, merkatu berriak ireki ditugu, geure industriako eta merkataritzako produktuak bertan sartzeko.

Baliabide horiek erabilita eta, (batez ere Batzordeak errepikatu egin behar du), makineriak kalitatea hobetzean eta esportazioko produktuen prezioa merkatzean izandako ondorioen eraginez   (...), geure ·merkataritzak eta geure manufakturek kalkulurik baikorrenetatik gorako hazkundea izan dute( ··· )».

Batzordeak Ingalaterrako artilezko manufakturen egoerari buruz emondako txostena. 1806.

Laneko gidoia

Zein dira manufaktura ingelesak haztearen zergatiak eta ondorioak?
Hazkundearen zergatiak:empresa izpiritua,.Baliabideak:lan banaketa ,ikerketa zientifikoa,berrikuntza teknikoak,beste nazioek bisitatu,merkatuak irekitzea.hazkundearen ondorioak:produktuen kalitatea hobatu,fabrikazioa merketu.

Zer eragin izan zuen mekanizazioak ekonomiaren hazkundean?
.Produkzioaren mekanizazioak  gehiago produzitzea ahalbidetu zuen eta merkeago,ekonomiaren sektore guztietan.
Produkzioaren mekanizazioak gero eta gehiago alhabidetu zuen eta merkeago,sektore ekonomiko guztien hazkundean eragin zuen.
Lotu oihalgintzari buruzko dokumentuen edukia eta azaldu mekanizazioak gizartean eragindako ondorioak.
Mekanizazioaren ondorio sozialak.langabezia eta baliabide eza.
3. Burdina eta ikatza, industrializazioaren eragileak

3.1 Meatzetako lana

Meatze baten barrua.

Laneko gidoia

 Deskribatu eszena.klaseko erantzuna.
.Deskribatu. mailakatutako maila ezberdinak ,eskuko eskileraz  igo daitezkeenak.
Erauzteko eta garraiatzeko zer baliabide erabiltzen zuten meatzariek eta zer baldintzatan egiten zuten lan?
Erauzketa medioak:pikoa,.Garraioak:burdinezko railen gainean bagonetak.oso baldintza txarretan lan egiten zuten.
Bilatu Ingalaterrako ikatz-meatzeetan lan egiten zuten emakumeen eta haurren lanari buruzko informazioa.
Ume eta emakumeen lan baldintzak meatokietan:umeak meatokietako atetxoak zabaltzen dituzte,aire korronteak ekiditzen zituztenak,bagonetak  garraiatzeko.Bost-sei urtetik aurrera ,14 orduko lanaldiak dituzte,emakumeak bezala, burdinezko bagoiak indarrez  mugiarazteko galería estutik tarraz.
66.orr.
3.2 Ikatz produkzioa Britania Handian eta Galesen 



Laneko gidoia
.
Identifikatu dokumentua eta aztertu datuak, gorakadarik handieneko aldiak zein izan ziren adieraziz.
 
 •• Identifikatu:
       • Gaia.
·        Adierazitako aldia. 1500etik 1889ra.
·        Grafiko mota (lerroa, barra edo zirkulua). BARRADUN GRAFIKA
·        Erabilitako unitateak (tonak, milioiak, urteak, ehunekoak, milakoak, etab.). Tonak milaka
·        Analisia:
·        Adierazitako datuak ugaritzeko edo murrizteko datuak aztertu, baita gehieneko eta gutxieneko purituak ere. XVI-XVII:produkzioaren hazkunde txikia.
XVIII.mendetik 1850erarte.
·        Aldaketen zabalera eta lerroen, barren edo sektoreen (grafiko zirkularren kasuan) joera egiaztatu. Hazkunde ikaragarria:1850-1900
·        Ikusitako aldaketen zerrenda egin (gorakada, murriztapena, egonkortzea). Gorakada handieneko garaia:1889
·        Lorturiko emaitzak interpretatu.
·        Emaitzen zergatia jakiteko eta horiek azaltzeko, garaiko testuinguru historikoari
buruzko informazioa ere behar da.
·        Lorturiko emaitzei buruzko iritzia eman daiteke.
·        Ondorioak idatzi (azterketaren eta interpretazioaren laburpena). :Lurrun makinaren erabilerak eta industria siderurgikoak ,altzairua egiteko ikatza erabiltzen zuela,ikatz kopuru handia behar izan zen. 



Zer ondorio ateratzen dituzu grafikoa aztertu ondoren?
Lurrun makinaren erabilerak eta altzairugintzako enpresek  harrikatza erabiltzen zutela burdina egiteko,harrikatzaren eskaera handia bultzatu zuten,
3.3 Burdina galdatuaren produkzioa Britania Handian.




Laneko gidoia

Identifikatu dokumentua. Zein dira produkzioaren gorakadarik handieneko urteak?
• Identifikatu:
       • Gaia.
·        Adierazitako aldia. Grafika lineala
·        Grafiko mota (lerroo, barra edo zirkulua).Britania Handiko burdin galdatuaren produkzioa
·        Erabilitako unitateak (tonak, milioiak, urteak, ehunekoak,
milakoak, etab.). Tn milaka.
·        Analisia:
·        Adierazitako datuak ugaritzeko edo murrizteko datuak aztertu, baita gehieneko eta gutxieneko puntuak ere. 1720-1850.aldia
·        Aldaketen zabalera eta lerroen, barren edo sektoreen (grafiko zirkularren kasuan) joera egiaztatu.
·        Ikusitako aldaketen zerrenda egin (gorakada, murriztapena, egonkortzea). 1840-1850  gorakadarik handiena
·        Lorturiko emaitzak interpretatu.
·        Emaitzen zergatia jakiteko eta horiek azaltzeko, garaiko testuinguru historikoari
buruzko informazioa ere behar da.
·        Lorturiko emaitzei buruzko iritzia eman daiteke.
·        Ondorioak idatzi (azterketaren eta interpretazioaren laburpena).


Lotu burdina galdatuaren produkzioaren gorakada horrek adierazitako aldian izandako erabilerekin.
Produkzioaren hazkundea:burdinbide-sarea eraiki ,ehungintza industriarako makina-erramientak beha izatea,lurrun makinaren erabilera,eraikin eta zubien eraikuntza.

Interpretatu esaldi honen esangura: «Burdina industriako ogi bihurtu zen», eta arrazoitu erantzuna.

Industrializaziorako oinarria burdina izan zen.

No hay comentarios:

Publicar un comentario