13.gaia EUSKAL HERRIKO ETA ESPAINIAKO TRANSITZIOA

13.-TRANTSIZIO GARAIA JULEN USSIA EGILEA 2D (2010-11)
1.-EZAUGARRIAK ESPAINIAN
-1975(F.hil)-1982(soz boterea)
-Modu baketsuan erreforma demokr>faktorengatik.
1.1-FAKTORE POLITIKOAK
-1975Azar22 Joan Karlos Ia Esp errege: Orduan:
-boterea demokr,zerbitzura ta indar armatuen gaineko aginpidea ere.
-Arau juridikoek aldaketarako aukera
-Lege Organik: Boterea> Est.gob buruz. eta Gorte ta gob presidentearen esku geratu (erregeak ez bot abs)
-Erregeak ez aurreko pol,jarraitzerik> pol erreformistak> aldaketa prozesua
-Navarro: Fkren azkn gob.presidentea.>>Monark 1ºgob presidente ere izendatu…aldaketak onartu baina immobilista ta kontserbadorea zen.
-Espainiarrek Europako gainerako eredu demokr,nahi.
-Herritarrek aldak pol.proz, parte modu baketsuan

1.2-FAKTORE SOZIALAK
A) HERRI EKIMENA
-Franko hil>ordena publikoa>zapalkuntzaz
-Giz,sektore ugari ( opos pol demokr, lider sindikal eta pol, erak,pol klandestinoetako kide)
kalean aldarrikapenak: Amnistia ta ask ; Kat ta EH autonomia.
-Irakaskuntza zentro batzuk kult demokr balioak
B) ELIZAREN BABESA
-Erref pol proz, Elizaren babesa ( aurrekari>>>
-Vatikanoaren II kontz
-Vicente Enrique y Tarancon Madrilgo kardinalak sermoia.>errege berria koroatzeko
-Eskuinekoek zioten berrikuntzarako nahi hori, frankismoarei traizionatzea zela

2.-TRANSZIO GARAIKO INDAR POLITIKO
A)SEKTORE INMOBILISTA
-Erref.>Biltze eta elkartze esk, prentsa askatasuna eta gorteen erreformaren eskubidea ere zituen

B)SEKTORE ERREFORMISTA
-Gorrte eta Err.Konts lehendakari aldatu>Torcuato Fernandez Mirandak erreformak bideratu
-hurrengo pausoa Arias boteretik kentzea
-Gob-ko presidenteak dimisioa, erregeak onartuta

2.2-ADOLFO SUAREZEN LEHEN GOBERNUA
-1976 Adolfo Suarez gob presidente
-1979 arte susmo txarra; atzerakoienek moderatuegitzat; oposizioak sistemari lotuegia ikusten zuten >Koordinazio’’

A)ERREFORMA POLITIKOA
-Proz demokr Suarezen lehen erabaki politikoek azkartu; proz, demokr, opos kide guztieki nelkarrizketak (PSOE PCE) sist egituran oinarrituta eta erregeaaren (FdzMirandaren)laguntzaz.
-Erreforma Pol Legearen sustatzaile nag.>Gorteak aukera zitezken Diputatuen kogresuak-ordezkari proportzional eta Senatuak gehiengo.
-Diktadura garaian sortutako Oinarrizko Legeak aldatzeko ahalmena.

B) SEKTORE MODERATUEN GARAIPENA
-1976 legea Gorteetan>moderatuek garaipena.
-Herritarrek onartutakoa (errefer)%94alde
-SuarezGob sindikatuen jarduera onartu>haserrea militar artean>Gutierrez Mellado liberalakjeneral.

C) OPOSIZIO POLITIKOA:
-Oposizioak aldaketa demokr handiago ta muturrekoagoa>herri mobilizazioak. Buruak>Joaquin Ruiz, Enrique Tierno…>>Sist orden publikoa ahult sarri kolokan(manif,elkarreratz

2.3-1977HAUTESKUNDE OROKORRAK
-Gorteetako ordezkariak hautatzeko>1977 175ald,
-Komunista ez, Falangearen eragina desagertu eta sindikatuen legezkotasuna areagotzeagatik

A)HAUTESK OROKORREN HELBURUAK
-Err Frank desegitea>hautesk arautu Martxoan
-d’Hont legea eta herritar banak,irreg,probintziaka
orekatuta
-Komunista legezt apir9>>1977ekain15hautesk orok
B) ALDERDI KOALIZIO TA EMAITZAK
UCD(Suarez),AP(Fraga),PSOE(Felip,Gonz),PSP(S.Carrillo),PSP(EnriqueTierno),PCD(JordiPujol),EAJ
(CarlosGaraikoetxea)>UCD>erref jarraitzeko helb.

2.4-1975KONSTITUZIOA
-Oinarri: Monarkia ta erregimen parl ezarp
1-UCD PCE PSOE AP PDC>Egit pol,frank.desagerr
2-Est.demokr berria osatzea
3-Adostasun 1eratua onartu biganberek 1798abend 6erreferendumean
-Konst bi zati: 1ºDogmatikoa>oinar.prinz definitu ta antolatu
-Erak:-Monarkiak Estatu buruzagitza
-Parlamentuak:legeak egin ta gob kontrolatu
-Gob: ministroek osatuta
-Auzitegi Naz: Konst betetzeaz arduratzea.
2.5-ADOLFO SUAREZEN BIGARREN GOB:
-Konst ondoren beste hautesk>Suarez GaraileUCD
-Beste talde minoritario babesarekin 1ºgob konst 1981arte
A ESTATU BERRIAREN BILAKAERA
-1ºudal hauteskundeak antolatu UCD irabazi
-PSOE eta PCE Estatuko alkatetza garrantz>egongaiztasun pol handia> UCDzailtasun
*Krisi ekon,gordindu:Gob ez aldak.
*UCDbarne ikamika Suarez lidergoa ezbaian
*Ultraeskuin taETA ekintza terror.
*Armada presioa gobPresidentea kentzeko.

B) OPOSIZIO POLITIKOA
-emaitzn ondorioz>ezkerrak hirierri naguestan agind
-Felipe Gonz dokrtina marx.aldebatera jarraitzaile mod.lortzeko.>Suarezi zentsuramozioa>Hautesk>
PSOE inoizko gorakadarik handiena

C) LURRALDE ANTOLAKETA>AUTONOMIA
-VII tituluaz aut. onartu Est lurr,antolatzeko moduan
-Naz.autogob.eskubidea EH ta Kat aldarrikap. Eskr
-Gainerako eskualdeetan geroago
*EH ta Kat 1979 Estatutu idazten>Aut onart
*EAJ Karl,GoikErref1980>soz.
-UCD armadaren pareko ekimenak eten lurr ezberd., konstituzioaren hainbat eskumen aitortu.
D) SUAREZEN DIMISIO EMATEA
-1981Urt arrazoiak:
*Opos,estrategia politikoak
*UCD barne borrokak
*Sektore atzerakoienen mehatxuak
*Hezk,elizako hierark.rekin adost.eza.

2.6-OTSAIAREN 23 EST.KOLPE.SOTELO
-Arriskuan sist demokr.1981 Ots23
A) ESTATU KOLPEA
-Diputatuen ganberan Soteloren inbestidura bozkatzen ari zirela,Tejero koronelak guardia zibilek
-Milans de Bosch Valentziako kapitain jen.Adierazp
-Estatu Nag.Batzarra jazarraldia desegiten saiatu>erregeak err.konst,babesten zuela esan.
-Estatu kolpeak porrot.
B) GERTAKARI NAGUSIAK
-Bi egunera, Sotelo Presidente
-1982 gertakariak
*Gob,alderdia hondatzen
*Garapen autonomikoa eten
*Dibortzioen Legea onartu ( eliza…)
*ETAko kidetzat,3hil almerian.
*Koltza olio aizunduaren arazoa
*Espainia NATOn sartu

3.- ALDAKETA EKONOMIKOAK
3.1-1973MUNDUKO EKONOMIA KRISIA
-Konst aurreko gobernuak ez zuen jain krisi ekonomikoari aurre egiten ( Iran ta Irakeko petrolio prezio igoeragatik gertatu zena)
-Esp1973prezioak gorabera>ekon hazkundea eten
-Ekonomiari eta Est.Demokr.ari arazoak
-Dena sahiesteko, Moncloaco Ituna

3.2-MONCLOACO ITUNA-1977abend25
-Gob.k,patronalak,sindikatu, alderdi politikoek.
-Neurri sorta: Pezeta baliogutxitu, inflazioaren gaineko kontrola, lan eta zerga erreforma egitea.
-Politika: Alderdien liskarrak.

3.3- 1979KO ENERGIA KRISIA
-Aldaketa aplikatzeko denbora behar> baina ekon. Egonkortzen.
-Iran ta Irak prezio igoerak atzeraldi bat sortu.
-Susperraldia 80hamarkadara arte ez zn gertatu.

4.-ALDAKETA SOZIOKULTURALAK
4.1-GIZARTE ALDAKETAK
-Emakumeek jarduera ta lanb, lib.etan tartea
-zuzendaritza ta ardura handiagoko karguak
-Ohitura ta balioak aldatu ziren.,Elizatik urrundu.
4.2-KULTURA ALDAKETAK
-Masen komunikabideen garap,ta kult.hedapena.
-Ospe handiko intelektualak itzuli:
-Picassoren Gernika New Yorketik Espainiara.

5.-HEGO EUSKAL HERRIKO TRANTSIZIO GARAIA(1976-1979-1983)
-1976abend, EHAutonomia Est onartzearekin Nafarroarentzako Foruen Hobetzearekin amaitu
5.1-TRANTSIZIO GARAIAREN HASIERA
A )POLITIKAREN ESPARRUAN
-Tirabira etengabeak
-Aurreko sist erref.alde agertu gerra zibila aurretik sorturiko ald guztien adostasunarekin
-Beste fronde buru ETA zen 1976-77> M eta PM
-Trants.hsierako foruen alde agertu ziren euskal alkateen mugimendua sortu.

B) GIZARTEAN
-76-77 greba manifa, atentatuak…
-76 Gasteizen manifa>langileen zapalkuntza
-Mendixurran karlisten elkarte liskarrak>>Gob aldaketak bultzatu, oposizio ind.Koord Demokrn biltzea eta hitzartzera bultzatu.
-EH alderdi politiko aniztasuna (EAJ-PNV, PSOE,PCE,ANV, EE,,HB,URT EMK ESEI LAIA

5.2-AUTONOMIA AURREO PROZESUA
-1979 UCD hautesk irabazi baina euskal ta kat naz,indarra agerian.
-Kat-n indar demokr ta soz kat, esta EStatu arteko ulermena nagusi. Opos,demokr batua zegoen.
-Prozesuak zailtasunak ( ETA) baina bermatu>
-Euskal Batzorde Nagusia CGVsortzeagatik.
-Araban gip ta Bizk.(EAJ PSOE UCD EE)
-Naf: Parlamentariek parte ez hartu.
-Presidente: Ramon Rubial
-Naf. aut.erreg.propioa:Foru araudi hist hobetu

A) ESTATUTU PROIEKTUA OSATZEA
-Muga geografikoak tirabirak. Naf EHn?
-Proiektua Gernikako Batzar Etxean 78abend29>onartua

B)ESTATUTUKO ESKMEN ESKUALDATZEA
-horretarako batzorde bat aukeratu, erantzukizuna industr.merk,nekazaritzan nabarmen

5.3-KONST.TESTUAREN GAINEKO EZTAIBAIDAK
UCD ta PSOEk konstituzioa gidatu zuten.
- Eztaibaida gehien naziotasunen arazoa
o Nazio kontzeptua Esp,dagokio
o Batasna ezin banatuzkoa da
o Naziotasun ta eskualde terminoak darabiltza
-EAJk euskal foruak berriz osatu ta onartzea, EH subiranotasuna onartzea. EZ ADOSTASUNIK
-Garaikoetxea lehendakari CGV 79an



5.4.1979ko HAUTESKUNDE PROZESUA
-UCD garaipen erlatiboa, PSOE egonkortu.
-HEH, EAJ bto gehien, ezkerra goraka zihoan
-Gehienak nazionalistak> Eh arazoari konp.baketsu
*Beste esparru juridiko bat sortzea,1979arte

5.5-GERNIKAKO ESTATUTUA
-1978abend29 Gorteetan aurkeztua.
-Negozioazio tartea UCDrekin, EAJ aldarrikapenak konts.espazioa gainditzeagatik.
-Alderdien artko urbiltzea 1979urri25erref.>G.Estat
onartu hauteskundeetan 54%baiezkoa.
*Autogob maila ta EH eskubiden aitortza nahi> Estatutuak: sist parlamentarioa zela zioen.
-Aut.Estatutu oinarria foruak ta eskubide hist.aitortu
*Hezk eskumenak, ertzainza, Kontzertu Ekon oinarritutako finantzazio eredu berezia.

A) LURRALDEAREN ANTOLAKETA
-Muga geografikoak gatazkak, Nafarroa ez sartu.
-EAE Arabako Gip Bizk Lurralde historikoekin osatu.
*bakoitzak erak:foruAldundi /Batzar Nag
*Erakunde arteko trabak Eskumenetan, baita Eusko Jaurlaritzarenak ere
1983an Lurralde Historikoen Legea onart

B) KONTZERTU EKONOMIKOAK
-Foruak kendu ta sist finantzario sist ezarri:
-Zergak>EuskoJaur Ogasun Sailari> MAdrilgo gob.zentralari kupoa>gastuak ordaindu

5.6-EKOONOMIA,Giz, KUL ALDAKETAK
-Eh ere krisiaren ondorioak metal sektorean gehien
-protesta ta mugimendu ugari eta aldarrikapenak
B) GIZARTE BILAKAERA
-Amnistiaren aldeko mug,garrantzia
-Borroka>preso politikoen aldek.amnist.borroka
-Borroka ekologista: Lemoiz, zentral nuklearrak..
+Kultura eta euskal kulturaren aldeko mugimenduak